LÀM THẾ NÀO ĐỂ HUN ĐÚC VÀ GÌN GIỮ ĐƯỢC CHÍ KHÍ ĐỘC LẬP VÀ TỰ DO
(Đọc để tự nhủ, mỗi khi nghe ai nói "Nhân dân đừng lo, mọi việc để nhà nước lo cho")
Để bảo vệ độc lập cho đất nước trước hiểm họa ngoại bang, toàn thể quốc dân
phải ý thức được tinh thần Độc lập và Tự do, trên dưới một lòng, coi vận mệnh Tổ
quốc như vận mệnh của bản thân, đem hết tinh thần và trách nhiệm với tư cách là
người Nhật Bản ra phục vụ.
Người Anh coi nước Anh là Tổ quốc thì người Nhật chúng ta cũng phải coi Nhật
Bản là Tổ quốc. Đất đai của Tổ quốc là đất đai của mình, phải giữ gìn nó như giữ
gìn nhà mình vậy, sẵn sàng dâng hiến tính mạng và tài sản. Như thế mới là đại
nghĩa để báo đáp cho đất nước.
Đương nhiên, chính trị là công việc của chính phủ, nhân dân sống trong nền
chính trị ấy. Nhưng chính phủ hay nhân dân, chẳng qua là sự phân chia vai trò,
phân chia vị trí để mỗi bên gánh vác, chỉ khác nhau trong công việc mà thôi.
Không có đạo lý nào cho phép chúng ta với tư cách là con người lại khoanh tay
ngồi nhìn, bỏ mặc hay phó thác cho chính phủ giải quyết vận mệnh đất nước trước
nguy cơ trọng đại liên quan tới sự tồn vong của Tổ quốc.
Tên, họ của chúng ta là "người Nhật Bản". Chức trách của chúng ta
là "chức trách của người Nhật Bản". Với tư cách đó, chúng ta mang
trên mình bổn phận của quốc dân - quốc dân Nhật Bản. Hơn thế nữa, chúng ta đang
được quyền tự do sinh sống, tự do hành động tại Nhật Bản. Vậy thì, đi đôi với
quyền lợi đó, đương nhiên chúng ta phải có nghĩa vụ và trách nhiệm.
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
