VẤT BỎ HÌNH THỨC, HĂY THẬT LÒNG, THÀNH THỰC
Cũng có người thế này:
"Nói như ông thì có tô điểm bộ mặt cũng chỉ là tô điểm bề ngoài thôi. Vả lại,
trong giao tiếp như thế thôi không có đủ. Còn phải sắm sửa trang phục đắt tiền
nữa, lại phải bày vẽ đồ ăn thức uống, người không hợp trong tính cách và suy
nghĩ cũng vẫn phải tiếp, lại còn phải mở tiệc khoản đăi nữa chứ. Như thế chẳng
phải là xúi bẩy người ta chạy theo h́nh thức bề ngoài hào nhoáng tốn kém đó
sao?". Ý kiến này cũng có cái lý của nó, nhưng hình thức không phải là bản
chất của việc giao tiếp. Hình thức làm trở ngại trong giao tiếp. Nếu coi hình thức
là bản chất của giao tiếp sẽ sinh ra tập tục xấu. Cũng giống như bản chất của
thức ăn là dinh dưỡng. Dinh dưỡng nuôi sống cơ thể nhưng nếu ăn nhiều gây bội
thực, làm hại cơ thể. Giao tiếp của con người cũng vậy. Trong thân mật, cần thẳng
thắn chứ không cần hình thức. Chạy theo hình thức bề ngoài không phải là bản chất
của giao tiếp. Trong cuộc sống không có quan hệ nào thân thiết như quan hệ vợ
chồng con cái. Có lẽ mối quan hệ đó được duy trì bằng sự bộc trực không che đậy,
bằng tấm lòng chân thực ngay thẳng. Chỉ khi nào gột bỏ che đậy bề ngoài, hình
thức bộc trực mới có được thân thiết yêu thương. Sự thân thiết hoà thuận ở chỗ
bộc trực, thẳng thắn. Người đời thường chê những người hời hợt, những người
không có ý tứ, những người nhạt nhẽo... cũng là cách đề cao thái độ thẳng thắng
thân mật.
TÌM KIẾM BẠN MỚI, KHÔNG QUÊN BẠN CŨ
Trong cuộc sống, có một thực tế
là nhiều người không muốn quan hệ với người khác chỉ vì suy nghĩ khác nhau.
Trong xă hội, học giả chỉ chơi với học giả, bác sĩ chỉ chơi với bác sĩ. Có trường
hợp, cùng học một trường, sau khi tốt nghiệp, người trở thành viên chức hành
chính, người thì buôn bán làm ăn, cả hai không gặp nhau, đôi khi thành ghét bỏ
nhau, thật là không biết phân biệt.
Khi giao tiếp, phải mong muốn có bạn mới nhưng không được quên bạn cũ. Hai
phía không thử giao tiếp quan hệ thì không thể hiểu ý muốn của nhau. Và đă
không hiểu được ý muốn của người đối diện cũng có nghĩa là không thể hiểu được
đối phương.
Còn để có bạn thân thì không đơn giản như vậy. Chơi với mười người có được một
người làm bạn là tốt rồi. Và chơi với hai mươi người thì chẳng phải sẽ có được
hai người bạn hay sao? Bước đầu của việc "biết người và được người biết"
chính là ở chỗ này. Sự tín nhiệm, danh dự... nên tạm gác sang một bên. Trước hết
cứ làm sao để càng có nhiều bạn càng tốt.
Xă hội có đủ mọi hạng người, nhưng con người không phải là quỷ, cũng không
phải là măng xà. Kẻ xấu cũng không nhiều tới mức gặp ai cũng thấy người đó có ý định làm hại mình. Đừng quá cả nghĩ hay sợ hăi, đừng khách sáo, phải giao tiếp
thẳng thắn và thực tình.
Điều quan trọng trong việc mở rộng giao tiếp là phải có tấm lòng rộng mở,
quan hệ với mọi giới trong xă hội, không bó hẹp. Gặp gỡ bạn bè, có thể là bạn học
vấn, bạn làm ăn, bạn đánh cờ, bạn hội hoạ... Trong mọi trường hợp sở thích ban đầu
là phương tiện để giao tiếp rộng, có khi chỉ là tách trà, cốc nước, hay bắt tay
cũng được.
Xă hội vô cùng rộng lớn, quan hệ giữa người với người cũng vô cùng phức tạp.
Chẳng lẽ suốt cả một đời, con người chỉ biết sống như lũ cá thờn bơn ngoe nguẩy
trong lòng giếng hẹp là toại nguyện hay sao?
Tháng 11 năm Minh Trị thứ chín (tức
năm 1876)
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
