Sau khi thành đạo, Đức Phật đi tìm năm người
bạn đồng tu đã xa lánh ngài trước đây. Ngài tìm thấy họ ở vườn Lộc Uyển gần Be
Na Res. Lúc này, họ nghĩ Đức Phật đã từ bỏ ý định tìm kiếm giác ngộ khi ngài nhận
thực phẩm do Su Ja Ta cúng dường. Bởi vậy, khi thấy ngài đến gần họ. Họ nói, ―
Đấy, Gau Ta Ma đến đấy. Chúng ta không nên nói chuyện với ông ta.
Tuy nhiên, khi Đức Phật đến gần, một luồng hào quang chiếu sáng quanh
ngài. Vẻ uy nghi của Ngài gây ấn tượng đến nỗi năm vị đạo sĩ quên rằng họ đã thống
nhất với nhau không chào đón ngài. Các đạo sĩ hồ hởi khi gặp ngài. Người đem chậu,
người khác xối nước để rửa chân cho ngài. Rồi Đức Phật nói với họ,― Ta đã đạt
được sự giác ngộ và ta đến để nói với các ngài chân lý ta đã nhận ra. Đừng gọi
ta là Gau Ta Ma nữa. Ta bây giờ đã là Đức Phật. Họ cảm thấy xấu hổ khi đã xa
lánh ngài trước đây và cầu xin ngài tha thứ. Rồi họ lắng nghe Đức Phật giảng
bài giảng đầu tiên. Ngài dạy, ― Tất cả nỗi khổ đau, sợ hãi và căm thù đều xuất
phát từ lòng tham lam. Người không tham lam sẽ không lo sợ. Tham lam làm họ sợ
hãi!
Họ bắt đầu hiểu lời dạy của ngài. Sau khi hiểu rõ những lời dạy của Đức
Phật, họ xin Đức Phật truyền giới. Đức Phật đồng ý truyền giới và nói rằng,
“Hãy là tỳ kheo, đi theo lối sống tu hành để chấm dứt khổ đau”. Họ cạo đầu và mặc
áo choàng màu vàng sẫm. Như vậy, Tăng đoàn được thành lập. Sau đó, đức Phật giảng
cho họ bài pháp đầu tiên về Bốn Sự thật Cao quý (Tứ Diệu Đế).
Chân lý cao quý thứ nhất: Khổ đau
Đức Phật tìm ra cách giải quyết nổi khổ đau, bắt đầu bằng nhận diện khổ
đau có mặt trong cuộc sống. Đây là cái chân lý cao quý thứ nhất trong Bốn chân
lý. Nếu mọi người ý thức những gì họ trải qua và quan sát kỹ những gì diễn ra
xung quanh, họ sẽ thấy rằng cuộc sống là hoàn toàn khổ đau và không hạnh phúc.
Khổ đau có thể là thuộc về tinh thần hoặc thể xác.
Chân lý về khổ đau của sanh, lão, bệnh, tử
là không thể tránh khỏi. Một vài người giàu có bây giờ có thể vui sướng, hạnh
phúc và được chăm sóc cẩn thận trong cuộc sống, nhưng thời gian, không có gì chắc
chắn họ không trải qua khổ đau. Điều tệ hại, không ai có thể chia sẽ nổi đau với
người khác. Chẳng hạn, một người đàn ông có thể lo lắng người mẹ của mình đang
ngày càng già yếu. Thật ra, anh ấy không thể chịu nổi đau của tuổi tác thay mẹ
minh. Cũng vậy nếu một bé trai bị ốm, người mẹ không thể trải qua những cảm
giác khó chịu vì bệnh tật thay cho đứa con của mình. Cuối cùng, cả nguời mẹ và
người con trai không thể giúp đỡ lẫn nhau trong lúc cái chết cận kề.
Bên cạnh nỗi khổ về mặt thể chất, cũng có những nỗi khổ về tinh thần.
Con người cảm thấy cô đơn, buồn và chán nản khi người họ thương yêu xa cách hoặc
bị chết. Họ trở nên buồn bực, khó chịu khi đối mặt với những điều họ không
thích hoặc những điều họ không hài lòng. Con người cũng khổ đau khi họ không thỏa
mãn nhu cầu và ước muốn. Chẳng hạn những thiếu niên, cảm thấy nản chí và giận dữ
khi cha mẹ của họ không cho phép họ đi chơi quá khuya hoặc tiêu món tiền quá lớn
cho những áo quần thời trang đắt tiền. Ngay cả, người lớn cũng không hạnh phúc
nếu họ không đạt được sự giàu có, quyền lực hoặc danh tiếng theo tham vọng của
bản thân họ.
Ngoài ra, thảm họa thiên nhiên như là động đất, lũ lụt, hỏa hoạn có thể
gây ra nhiều khổ đau cho con người. Con người có thể đối mặt với những khó khăn
gây ra bởi chiến tranh và bất bình đẳng trong xã hội.
Những rắc rối có thể xảy ra trong lớp học. Khi bạn đang cố gắng học
bài, nhưng lớp quá ồn ào hoặc bạn bè đang cố quấy rầy bạn, bạn sẽ cảm thấy
không hài lòng và giận dữ. Đôi khi, rắc rối có thể do chính bản thân bạn gây
ra. Khi bạn không qua được kì thi, nó sẽ làm cho bạn cảm thấy đau buồn và thất
vọng.
Chân lý cao quý thứ hai : Nguyên nhân của khổ
Nguyên nhân của khổ đau là lòng tham và sự ích kỷ. Đức Phật đã nhận ra
nguyên nhân của khổ đau là tham lam và ích kỷ. Con người muốn tất cả mọi thứ và
muốn giữ nó bên mình mãi mãi. Tuy nhiên, lòng tham là không có giới hạn, nó giống
như cái thùng không có đáy, không thể làm đầy được. Nếu bạn càng ham muốn nhiều,
thì bạn càng gặp nhiều khổ đau trong cuộc sống. Bởi vậy, những ước muốn, nhu cầu
không có giới hạn của chúng ta là nguyên nhân gây ra khổ đau.
Nhiều trẻ em khi dùng sô cô la đã khăng khăng xin thêm. Khi họ không
xin được, họ cảm thấy buồn chán và thậm chí giận dữ. Cho dù chúng biết rằng ăn
quá nhiều sẽ làm đau bụng hoặc đau răng, nhưng chúng vẫn đòi ăn thêm.
Những điều chúng ta mong muốn phần lớn đều
có thể gây ra khổ đau cho chúng ta.
Chân lý cao quý thứ ba: Hạnh
phúc
Để có cuộc sống hạnh phúc, chấm dứt khổ
đau, các ham muốn ích kỷ phải được loại bỏ. Nó như ngọn lửa được dập tắt khi mà
chúng ta không cho thêm nhiên liệu vào. Những điều không hạnh phúc sẽ chấm dứt
khi năng lượng dành cho sự ham muốn ích kỷ đã được loại bỏ. Khi ham muốn ích kỷ
đã hoàn toàn bị loại bỏ thì không còn đau khổ nào nữa. Ý thức của chúng ta sẽ ở
trạng thái hoàn toàn thanh thản. Chúng ta sẽ luôn luôn hạnh phúc. Đức Phật gọi
trạng thái hạnh phúc cao nhất là Niết Bàn. Đây là trạng thái sung sướng và
thanh thản. Nó là hạnh phúc lớn nhất của cuộc đời.
Chân lý cao quý thứ tư: Con đường
thoát khổ
Để đạt được hạnh phúc, con người phải đi theo con đường thoát khổ, đó
là thực hành con đường chính đạo 8 nhánh, hay còn gọi là Tám điều cao quý (Bát
chánh đạo) như sau:
1. Chánh kiến: Hiểu đúng có nghĩa là hiểu chính xác bản chất của sự vật
hoặc hiện tượng. Mặc khác, cho dù chúng ta có quan điểm của chúng ta về sự vật
hoặc hiện tượng, nhưng không phải lúc nào cũng luôn luôn đúng. Nếu chúng ta hiểu
mọi vật đúng bản chất, chúng ta sẽ sống hạnh phúc hơn và cuộc sống có ý nghĩa
hơn. Chẳng hạn, nếu người học sinh hiểu rằng bản thân họ sẽ có lợi ích từ việc
học thì người học sinh đó sẽ chăm chỉ và cố gắng làm bài tốt hơn. Khi họ học tốt,
cha mẹ và thầy giáo của họ sẽ hạnh phúc.
2. Chánh tư duy: Nghĩ đúng có nghĩa là suy nghĩ một cách đúng đắn. Những
người nuôi dưỡng ý thức tham lam hoặc giận dữ, dễ dàng đối mặt các rắc rối.
Nhưng nếu chúng ta nghĩ đúng, chúng ta sẽ nỗ lực làm việc đến cùng cho những việc
đúng đắn. Chẳng hạn, nếu học sinh luôn suy nghĩ đúng đắn, họ sẽ biết lười biếng
có thể làm cho họ thi rớt. Điều này có nghĩa sẽ tốn thêm một năm học khác để học
lại những nội dung đã học. Vì vậy họ quyết định làm việc chăm chỉ, hơn là có
thái độ gắt gỏng không bằng lòng với các bài tập ở trường.
3. Chánh ngữ: Nói đúng có nghĩa là tránh
nói dối, nói cường điệu, nói huyên thuyên, nói xấu sau lưng, nói ám chỉ, nói những
lời nặng nề. Nói lời nặng nề có thể làm tổn thương hơn bất kỳ vũ khí nào. Một câu
nói lịch sự có thể làm thay đổi trái tim của một người nhẫn tâm phạm tội. Điều
này cho thấy tác dụng trong cách chúng ta nói chuyện. Đức Phật nói, ― Nói lời
làm hài lòng như sự dịu ngọt của mật ong, nói lời chân thật nó đẹp như bông hoa
và nói lời thô bạo là một thứ rác ruởi. Bởi vậy, chúng ta sẽ nói lời chân thật,
có nghĩa và có thiện chí.
4. Chánh nghiệp: Hành động đúng có nghĩa là không làm tổn thương, hủy
hoại cuộc sống của bất kỳ sinh vật nào. Không ăn cắp hoặc không lạm dụng tình dục
làm tổn hại người khác.
5. Chánh mạng: Phương kế sinh nhai đúng, có nghĩa là không sống bằng
các công việc gây hại đến cuộc sống của kẻ khác. Đức Phật không khuyến khích
các Phật tử làm các công việc liên quan đến: hàng giả, vũ khí, động vật phục vụ
tiêu khiển, các thức uống độc hại, và ma túy, Đức Phật nói ― Không kiếm tiền bằng
cách làm tổn thương kẻ khác. Không tìm kiếm hạnh phúc bởi làm cho kẻ khác đau
khổ.
6. Chánh tinh tấn: Nỗ lực đúng có nghĩa là cố gắng làm chúng ta trở
thành người tốt hơn. Chẳng hạn, học tập chăm chỉ ở trường và từ bỏ những thói
quen xấu như là lười biếng, nóng nảy, hút thuốc lá và sử dụng ma túy.
7. Chánh niệm: Sự quan tâm & nhớ nghĩ đúng đắn, có nghĩa là chúng
ta luôn ý thức và ân cần chu đáo. Chúng ta sẽ luôn ý thức về điều chúng ta suy
nghĩ, điều chúng ta nói và điều chúng ta làm. Chúng ta phải tập trung vào mọi
thứ chúng ta đang làm để chúng ta có thể làm tốt. Chẳng hạn, nếu chúng ta tập
trung trong lớp học, chúng ta sẽ không bỏ sót những điều thầy giảng.
8. Chánh định: Suy nghĩ, thiền định một cách đúng đắn, có nghĩa là
chúng ta giữ cho tâm chúng ta vững chắc và bình thản với mục đích nhìn rõ về bản
chất của sự vật. Đây là thực tập tinh thần có thể giúp cho chúng ta trở nên hiểu
biết và là người hạnh phúc hơn nữa.
Làm theo Tám điều cao quý (Bát chánh đạo)
có thể giúp chúng ta ngăn ngừa những rắc rối hoặc xử lý với bất kỳ những rắc rối
nào, để có thể vượt qua những khó khăn trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Nếu chúng ta làm theo nó, chúng ta luôn đi trên đường có ít đau khổ và dẫn đếnhạnh
phúc.
Bài học: Học Phật cần phải hiểu rõ về bốn
chân lý cao quý, đó là: Cuộc đời là khổ, Nguyên nhân của khổ là do thói quen xấu,
Có thể chấm dứt khổ đau và đạt hạnh phúc, Con đường đưa đến hạnh phúc chính là
con đường Bát chánh đạo.
(Nguồn: Những mẩu chuyện PG dành cho thiếu nhi - tập 2 - Đức Kiên)
