Chấn hưng dân khí – chìa khoá phát triển trong thời đại mới

Chấn hưng dân khí – chìa khoá phát triển trong thời đại mới

 

Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, người Việt chúng ta thường nhớ đến chiến lược của cụ Phan Chu Trinh là “nâng dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”. Đó là một phát biểu mang tính chiến lược trong việc phát triển đất nước, nó đúng ở giai đoạn đó và cũng đúng cho thời hiện đại. Tương tự như vậy, cụ Phan Bội Châu cũng từng khẳng định về tầm quan trọng của dân khí: “Dân khí mạnh thì nước mạnh, dân khí yếu thì nước yếu”.

Dân trí là trình độ giáo dục của quốc dân, dân sinh chỉ đến các hoạt động kinh tế và mức độ thịnh vượng của đất nước. Vậy còn dân khí là gì, vì sao nó thật sự quan trọng cho việc phát triển đất nước, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang chuyển mình, hội nhập với quốc tế trong thời đại mới, thời đại AI và toàn cầu hoá. Bài viết này tập trung làm rõ khái niệm dân khí, tầm quan trọng của nó trong việc phát triển đất nước ở bối cảnh xã hội hiện đại của Việt Nam, và gợi ý một vài giải pháp để nâng cao dân khí của nước ta.

·       Dân khí là gì?

Theo định nghĩa trong từ điển tiếng Việt, “dân khí” là tinh thần, ý chí, lòng tự trọng và năng lực tự chủ của toàn thể nhân dân. Theo đó, dân khí cao là yếu tố cốt lõi tạo nên sức mạnh dân tộc. Nếu dân khí mạnh thì người dân tin vào năng lực của mình, và phát huy khả năng làm chủ vận mệnh, và tích cực đóng góp vào việc phát triển kinh tế gia đình, cộng đồng và xã hội. Nếu dân khí yếu thì người dân bạc nhược, rụt rè, thiếu tự tin, không tin rằng mình có thể làm việc lớn hay đóng góp vào việc cải sửa nhưng thói hư tật xấu của xã hội.

Trong một xã hội mà dân khí yếu ớt, mọi người đều ỷ lại, trông chờ vào chính phủ hay người khác có thể giúp giải quyết vấn đề của mình, và cuối cùng họ bất lực nhìn mọi thứ ngày càng tệ đi mà không còn ý chí cải sửa hay không thể thay đổi thực trạng. Trong bối cảnh đó, quan chức ngày càng trở nên tham nhũng, tội phạm ngày càng nhiều, mọi người chỉ quan tâm đến bản thân, mà thờ ơ với công việc chung, vận nước để mặc cho số phận và may rủi. Đó thật sự là một bi kịch của đất nước vì mọi người mất hết hy vọng và không còn tin tưởng vào tương lai tươi sáng nữa.

·       Tầm quan trọng của dân khí trong bối cảnh hiện nay

Vì vậy, bên cạnh nâng cao dân trí thì chấn hưng dân khí là một nhiệm vụ sống còn để phát triển đất nước, để chuyển đổi đất nước từ giai đoạn bị đô hộ, nghèo nàn, lạc hậu, thiếu tự chủ sang giai đoạn tự chủ, độc lập và phát triển. Dân khí có thể xem là sức mạnh tinh thần của dân tộc. Nó được thể hiện qua lòng yêu nước (có lý trí), ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, độc lập, tự chủ, và khát vọng vươn lên. Dân trí và dân khí là 2 đôi cánh cần thiết để nâng cao đời sống kinh tế, phát triển “dân sinh” và xây dựng một đất nước ấm no, hạnh phúc.

Nói chung, dân khí là nguồn năng lượng tinh thần to lớn, giúp dân tộc vượt qua nghịch cảnh, khó khăn (như thời kỳ kháng chiến, đổi mới). Nó chính là động lực nội sinh cho phát triển kinh tế, khoa học, giáo dục và văn hóa, đồng thời, nó cũng là lá chắn xã hội trước sự xâm nhập của chủ nghĩa thực dụng, thờ ơ, vô cảm như trong bối cảnh hiện đại của chủ nghĩa tiêu dùng và “makeno” (mặc kệ nó).

Đặc biệt, trong bối cảnh ngày nay, dưới sự tác động của toàn cầu hóa, tiến bộ công nghệ và cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, việc chấn hưng dân khí càng trở nên một nhiệm vụ cấp bách để khôi phục lại niềm tin xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển theo hướng hội nhập và bền vững của Việt Nam. Trong bối cảnh hiện đại, dân khí còn thể hiện ở tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, trách nhiệm công dân, dám nghĩ dám làm, và ý thức hội nhập quốc tế của giới trẻ trong thế kỷ 21.

·       Thực trạng dân khí ở Việt Nam hiện nay

Bên cạnh những điểm tích cực của dân khí được kế thừa từ truyền thống của dân tộc, như: tinh thần yêu nước, tương trợ, đoàn kết…, giới trẻ ngày nay có nhiều điều kiện thuận lợi trong việc học tập, giao lưu quốc tế và tiếp nhận công nghệ mới, nên họ cũng có nhiều khát vọng phát triển, vươn lên, và tiếp cận tri thức toàn cầu.  Tuy nhiên, cũng có nhiều điểm hạn chế của dân khí ở nước ta hiện nay, như: sự thờ ơ với các vấn đề chung của đất nước, thiếu tinh thần trách nhiệm xã hội, suy thoái về đạo đức, thiếu lý tưởng sống, an phận, ngại đổi mới, sợ va chạm, “sĩ khí rụt rè”, tâm lý sính ngoại, tự ti dân tộc, xem nhẹ giá trị truyền thống…

·       Một vài gợi ý về giải pháp chấn hưng dân khí trong giai đoạn hiện nay

- Phát huy tinh thần dân chủ ngay từ các bậc học phổ thông, giúp học sinh quen dần với việc tự giác và tự chịu trách nhiệm trong các sinh hoạt chung.

- Chú trọng giáo dục các giá trị đạo đức từ gia đình, và cộng đồng. Tôn vinh những bài học về nhân ái, liêm chính, trách nhiệm trong cộng đồng.

- Khôi phục niềm tin xã hội bằng việc xử lý tham nhũng nghiêm minh. Đồng thời khen thưởng các tấm gương điển hình về cống hiến, sáng tạo, trung thực, và có lý tưởng trong xã hội.

- Khuyến khích tư duy phản biện, củng cố các thiết chế về tự do ngôn luận như báo chí, mạng xã hội… để khuyến khích giới trẻ dám nghĩ, dám làm, lên tiếng, tố giác các sai phạm, và đóng góp vào việc đề xuất các giải pháp, chính sách chung nhằm phát triển đất nước.

- Nâng cao vai trò của truyền thông, văn học, nghệ thuật, âm nhạc… trong bồi đắp niềm tự tin, tự lực, tự cường, và tự hào dân tộc.

- Có chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp trẻ khởi nghiệp, đổi mới công nghệ và đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng.

Tóm lại, dân khí là hồn cốt của dân tộc, là “năng lượng mềm” giúp Việt Nam đuổi kịp thế giới và tiến bước trong thời đại mới. Chấn hưng dân khí cần được xem là mệnh lệnh bắt buộc ở thời hiện đại, không phải là phong trào nhất thời. Bởi đó chính là chiến lược dài hạn gắn với phát triển con người, giáo dục và văn hóa. Chúng ta hãy cùng nhau nhớ lại và thực hiện cho được lời dặn của các cụ Phan trong việc nâng cao dân khí. Chấn hưng dân khí ngày hôm nay chính là vun bồi cho tương lai phát triển bền vững của Việt Nam – một dân tộc độc lập, tự cường và sáng tạo.

PGS.TS. Phạm Quốc Trung,

Khoa QLCN, Trường ĐHBK TP.HCM

PHAN CHÂU TRINH VÀ 10 BI AI CỦA DÂN TỘC

Đọc trên blog Tễu thấy 1 bài khá hay về phân tích của cụ Phan Châu Trinh về 10 nhược điểm của người Việt Nam, khiến đất nước khó có thể phát triển và hội nhập với xu thế độc lập, dân chủ và tự cường trên thế giới. Điều cụ phân tích cách đây cả trăm năm, mà sao vẫn còn đúng... Thật đáng thương cho dân tộc Việt! 

Hy vọng với thời đại thông tin và Internet, mọi người tự chiêm nghiệm 10 điều bi ai này, dùng trí tuệ tự thân và tâm thức thời đại để soi sáng lối đi cho dân tộc, để mỗi người cảm nhận được nổi xấu hổ thua kém của đất nước mình và cùng cố gắng vươn lên.

-----

PHAN CHÂU TRINH VÀ 10 BI AI CỦA DÂN TỘC

Bùi Quang Minh

Phan Châu Trinh (1872-1926) là bậc hào kiệt đi đầu trong vận động chấn hưng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX, là nhà cách mạng xã hội, có tư tưởng dân chủ đầu tiên, là nhà văn hóa, một nhân cách lớn. Phan Châu Trinh là một tấm gương sáng trong phong trào Duy Tân đầu thế kỷ 20. Ông là một nhà nho yêu nước có nhiều suy nghĩ tiến bộ. Có thể xem ông là người có tư tưởng dân chủ sớm nhất trong số các nhà nho yêu nước tiến bộ đầu thế kỷ.

Đặc biệt hơn nữa, ông chọn con đường dấn thân tranh đấu nhưng ôn hòa, bất bạo động. Ông coi dân chủ cấp bách hơn độc lập và coi việc dùng luật pháp, cai trị quy củ có thể quét sạch hủ bại phong kiến.

Với tinh thần yêu nước nồng nàn, suốt đời gắn bó với vận mệnh đất nước, với cuộc sống sôi nổi, gian khó và thanh bạch, ông xứng đáng để hậu thế ngưỡng mộ, noi theo ngày hôm nay...

Phan Châu Trinh là người Việt Nam đầu tiên đã nhìn thấy trước cảnh “dịch chủ tái nô” (Đổi chủ nhưng Dân vẫn là Nô lệ)… Để tránh điều này, ông đã chỉ ra con đường giành độc lập – tự do cho dân tộc là phải bắt đầu từ “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”.

Lời tiên tri của ông xuất phát từ 10 nhận xét vô cùng tinh tế và chính xác về đặc điểm con người Việt Nam mà đối chiếu thực tế ngày nay vẫn còn nguyên, thâm căn cố đế. Tiếc thay các thế hệ nối tiếp nhau đến nay vẫn chưa thực hiện đúng theo lời lời giáo huấn của ông. Dẫu sao, chậm còn hơn không bao giờ, mỗi người Việt Nam chúng ta dù sống ở đâu và làm việc gì, còn trẻ hay đã già hãy chiêm nghiệm những lời dạy trên đây của bậc Tiền bối đáng kính của dân tộc.

Mười điều bi ai của dân tộc Việt Nam

1. Trong khi người nước ngoài có chí cao, dám chết vì việc nghĩa, vì lợi dân ích nước; thì người nước mình tham sống sợ chết, chịu kiếp sống nhục nhã đoạ đày.

2. Trong khi người ta dẫu sang hay hèn, nam hay nữ ai cũng lo học lấy một nghề; thì người mình chỉ biết ngồi không ăn bám.

3. Trong khi họ có óc phiêu lưu mạo hiểm, dám đi khắp thế giới mở mang trí óc; thì ta suốt đời chỉ loanh quanh xó bếp, hú hí với vợ con.

4. Trong khi họ có tinh thần đùm bọc, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau; thì ta lại chỉ quen thói giành giật, lừa đảo nhau vì chữ lợi.

5. Trong khi họ biết bỏ vốn lớn, giữ vững chữ tín trong kinh doanh làm cho tiền bạc lưu thông, đất nước ngày càng giàu có; thì ta quen thói bất nhân bất tín, cho vay cắt cổ, ăn quỵt vỗ nợ, để tiền bạc đất đai trở thành vô dụng.

6. Trong khi họ biết tiết kiệm tang lễ, cư xử hợp nghĩa với người chết; thì ta lo làm ma chay cho lớn, đến nỗi nhiều gia đình bán hết ruộng hết trâu.

7. Trong khi họ ra sức cải tiến phát minh, máy móc ngày càng tinh xảo; thì ta đầu óc thủ cựu, ếch ngồi đáy giếng, không có gan đua chen thực nghiệp.

8. Trong khi họ giỏi tổ chức công việc, sắp xếp giờ nghỉ giờ làm hợp lý, thì ta chỉ biết chơi bời, rượu chè cờ bạc, bỏ bê công việc.

9. Trong khi họ biết gắng gỏi tự lực tự cường, tin ở bản thân; thì ta chỉ mê tín nơi mồ mả, tướng số, việc gì cũng cầu trời khấn Phật.

10. Trong khi họ làm việc quan cốt ích nước lợi dân, đúng là “đầy tớ” của dân, được dân tín nhiệm; thì ta lo xoay xở chức quan để no ấm gia đình, vênh vang hoang phí, vơ vét áp bức dân chúng, v.v…

 

CHÍ THÀNH THÔNG THÁNH

Lâu lâu đọc lại bài này của cụ Phan Chu Trinh, chợt thấy nhiều cảm xúc. Sự nghiệp cách mạng của cụ tuy không thành, nhưng lý tưởng "Nâng dân trí, chấn dân khí" của cụ thì vẫn sáng mãi.
Ngày nay, nước nhà đã hòa bình, thống nhất được 35 năm, liệu hoài bão đó của cụ đã được con cháu thực hiện chưa?　Hay ta vẫn mãi nghe câu "dân trí ta còn thấp", hoặc mãi chấp nhận cảnh "sĩ khí rụt rè - gà phải cáo" như cách đây cả thế kỷ?

CHÍ THÀNH THÔNG THÁNH

Thế sự hồi đầu dĩ nhất không,
Giang sơn vô lệ khấp anh hùng.
Vạn dân nô lệ cường quyền hạ,
Bát cổ văn chương tuý mộng trung.
Trường thử bách niên cam thoá mạ,
Bất tri hà nhật xuất lao lung?
Chư quân vị tất vô tâm huyết,
Thỉnh hướng tư văn khan nhất thông.

(PHAN CHU TRINH)

LÒNG THÀNH TRỜI HIỂU

Việc đời nhìn lại – có mà không,
Nước non cạn lệ khóc anh hùng.
Bạo quyền, cam chịu bao người mãi
Văn chương, còn đắm giấc mộng cùn.
Nếu chịu trăm năm người mắng chửi,
Ngày nào thoát khỏi cảnh lao lung?
Mọi người đâu phải không tâm huyết,
Đọc thơ – chia sẻ nỗi niềm chung!