NGHĨA VỤ VÀ QUYÊN LỢI CỦA QUỐC DÂN
Có thể nói ở mỗi quốc dân, người nào cũng đều có hai vai trò. Thứ nhất là với tư cách của một người dân đứng dưới chính phủ, tức là vai trò làm "khách". Thứ hai là trên cơ sở mọi người dân trong đất nước thống nhất tự nguyện kết nối thành một công ty mang tên "quốc gia", đề ra quy định, luật pháp và đưa "quốc gia" vào hoạt động, tức là vai trò làm "chủ".
Tôi giả dụ thế này. Có 100 thị dân định lập công ty thương mại gì đó. Mọi
người cùng bàn bạc quyết định thành lập, đề ra quy chế nội quy rồi đưa công ty
vào hoạt động. Khi đó cả 100 người đều là chủ nhân của công ty. Và dựa vào những
điều đã cùng nhau quy định, mọi người thống nhất tuân theo nó, thì khi đó 100
người đồng thời cũng là nhân viên công ty.
Đất nước giống như công ty, nhân dân giống như nhân viên, mỗi người vừa đứng trên vị trí cai trị vừa đứng trên vị trí duy trì sự cai trị ấy, vừa là chủ vừa là khách.
Đứng trên góc độ là "khách", thì mọi quốc dân ai cũng phải tôn trọng luật pháp, đồng thời không được quên rằng "tất cả mọi người đều bình đẳng". Anh không xâm phạm đến quyền lợi của tôi thì ngược lại tôi cũng không được cản trở quyền lợi của anh. Anh có niềm vui của anh thì tôi cũng có niềm vui của tôi. Không được chiếm đoạt niềm vui của người ta. Không được giết người, không được thậm thụt mật báo, bới móc dựng chuyện cho người khác. Việc tuân thủ luật pháp, tôi cũng như anh phải tuân theo quy định như nhau.
Luật pháp do chính phủ lập ra, cho dù có nhiều điểm rắc rối, xa rời thực tế,
thì cũng không có đạo lý nào cho phép chúng ta tùy tiện thích thì theo, không
thích thì vi phạm. Ngay cả việc đại sự như quyết định chiến tranh, hay ký các
hiệp ước ngoại giao cũng đều thuộc thẩm quyền của chính phủ. Quyền hạn đó, vốn
dĩ là thỏa thuận với quốc dân và chúng ta đã trao cho chính phủ. Vì thế, nếu
không can hệ tới đại sự thì không nên tranh luận.
Nếu quốc dân chúng ta quên tinh thần này, kể cả trường hợp cách xử lý của
chính phủ trái hẳn với tôn chỉ mục đích của chúng ta đi chăng nữa, chúng ta cũng
không nên tranh cãi tùy tiện, không thể xuất phát từ lợi ích nhỏ mà xóa bỏ thỏa thuận, bạo động khiêu khích gây ra chiến tranh với ngoại bang, như thế nền độc
lập của nước ta một ngày cũng không mong giữ nỗi.
Điều này cũng giống như ví dụ về công ty thương mại mà tôi đưa ra nêu trên.
Trong số 100 thành viên có 10 người được chọn vào hội đồng quản trị. Dù có bất
mãn hay không hài lòng với cách làm của 10 người đó thì cũng không vì thế mà 90
người còn lại, tự ý làm theo suy nghĩ của riêng mình. Chẳng hạn 10 thành viên hội
đồng quản trị muốn nhập rượu bán thì 90 người kia lại muốn nhập gạo về. Bàn bạc
đôi co không ai chịu ai, rồi mạnh bên nào bên ấy làm, quên hẳn những điều đã quy định với nhau, thì thử hỏi việc kinh doanh của công ty sẽ ra làm sao? Chẳng
phải là mọi sự chia rẽ đều dẫn tới tổn thất khiến cho tất cả 100 người đều phải
gánh chịu đó sao?
Vì thế nếu mới chỉ cảm nhận luật pháp còn sai, bất cập thì không thể coi đó là cái cớ để phá bỏ nó. Và giả sử sự bất chính, bất cập có là sự thực đi chăng nữa thì cũng phải bình tĩnh kháng nghị, kiên trì kháng nghị đến khi chính phủ phải sửa đổi mới thôi. Khi chính phủ cố tình làm ngơ, thì hợp sức lại kiên nhẫn chờ đợi thời cơ.
Nếu đứng trên góc độ chủ nhân để bàn thì quốc dân một nước cũng chính là chính phủ của nước đó. Vì sao vậy? Đương nhiên toàn thể quốc dân không thể tất cả đều làm chính trị. Chúng ta thỏa thuận với nhau lập ra chính phủ, chúng ta quyết định giao cho chính phủ thi hành luật pháp với tư cách là người thay mặt cho chúng ta.
Vì lẽ đó, nhân dân là chủ nhân của đất nước, là gia chủ của người cai trị và
chính phủ là người đại diện, người cai trị. Giống như từ trong số 100 người lập
công ty, chọn ra 10 người vào hội đồng quản trị tức là vào chính phủ, số 90 người
còn lại là nhân dân. Cho dù nhân dân - số 90 người còn lại - không trực tiếp
làm các sự vụ quan trọng, nhưng một khi đã giao phó cho 10 thành viên thay mặt
mình thì nếu suy xét thật kỹ thì bản thân mỗi chúng ta chẳng phải là chủ nhân của
công ty đó sao.
Mặt khác, 10 người trong hội đồng quản trị, hiện đang điều hành hoạt động của
công ty, nhận được sự tin cậy của nhân viên, gánh trách nhiệm nhằm đáp ứng tình
cảm đó, vì thế phải đem hết sức mình trong công vụ của công ty, không được nghĩ
tới cái lợi cho bản thân. Bây giờ nếu thử suy nghĩ điều trên, người ta thường gọi
việc tham gia vào chính phủ là công vụ, việc công. Gốc gác của từ này là công
việc của chính phủ không phải là sự vụ cá nhân của các quan chức. Mà nó có nghĩa
là thay mặt cho nhân dân, thực hiện việc công, việc chung cho cả xã hội, để cai
trị toàn bộ đất nước.
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
Xuân này khác với mấy xuân xưa
Co-vid lan tràn thuốc chữa chưa
Vắc-xin sắp có, còn xa lắm
Dịch bệnh bùng hoài, tết chẳng chừa
Kinh tế một năm nhiều vất vả
Đường hướng tương lai vẫn mịt mờ
Mong cho xuân tới thôi co-vid
Bình an, hạnh phúc, lại... như xưa.
PQT - Cuối năm Canh Tý
KHAI PHÁ VĂN MINH LÀ NHIỆM VỤ CỦA TẦNG LỚP TRÍ THỨC TRUNG LƯU
Văn minh của một quốc gia,
không phải do chính phủ sáng tạo từ trên xuống và cũng không phải do thường dân
làm được từ dưới đưa lên. Văn minh của một quốc gia phải do tầng lớp giữa -
giai cấp trung lưu - có tri thức, kiến thức, động não trước thời cuộc, suy nghĩ
hợp lòng dân thực hiện. Có như vậy mới mong thành công.
Lịch sử của các quốc gia Tây Âu cho thấy sự phát triển công thương nghiệp ở
các nước này không phải do chính phủ tạo ra. Mà tất cả đều là thành quả được
sinh ra từ sự lao tâm khổ tứ, từ qua trình lao động trí óc cật lực, từ quá
trình nghiên cứu tìm tòi đầy gian nan vất vả của các học giả thuộc giai cấp
trung lưu.
Đầu máy hơi nước là phát minh của Watt. Đường sắt là thành quả công phu của
Stevenson. Người nghiên cứu và tìm ra nguyên lý kinh tế là Adam Smith. Họ đều
thuộc tầng lớp giữa, không phải bộ trưởng trong nội các chính phủ và cũng không
phải là công nhân trực tiếp sản xuất. Họ thuộc giai cấp trung lưu, có tri thức, tìm tòi nghiên cứu, nhờ đó mà làm thay đổi bộ mặt xã hội.
Để mọi cá nhân có thể nghiên cứu, phát minh và ứng dụng kết quả rộng rãi trong xã hội, giúp ích cho cuộc sống thì cần phải tổ chức các công ty, phải khởi
nghiệp trong khu vực tư nhân. Bảo hộ và tạo mọi điều kiện cho các công ty tư
nhân phát triển là nhiệm vụ và trách nhiệm của chính phủ. Khai phá văn minh là
công việc của khu vực tư nhân, bảo hộ là công việc của chính phủ. Có như thế
thì mọi người dân mới không dửng dưng, mới tự hào "công cuộc văn minh
hóa" là công cuộc của chính họ, chứ không phải là vật sở hữu riêng của
chính phủ. Có như thế thì nhân dân mới vui sướng đồng cảm với mọi phát minh
sáng chế trên đất nước mình và càng muốn đồng lòng hợp sức sao cho mình không
thua kém phương Tây. Chỉ có như vậy văn minh mới làm tăng chí khí của dân, mới
trở thành sức mạnh hậu thuẫn cho nền độc lập của đất nước.
Thử nhìn vào công cuộc văn minh đang diễn ra trên đất nước ta mà xem, tôi chỉ
có thể nói rằng chúng ta đang làm ngược với quy luật.
Ở nước Nhật chúng ta hiện nay, người chủ trương thúc đẩy văn minh, gìn giữ độc
lập trước áp lực phương Tây là những người thuộc tầng lớp giữa trong xã hội, là
các nhà trí thức và đơn độc chỉ có họ. Nhưng số đó cũng chỉ là thiểu số ít ỏi.
Còn đa phần các trí thức đều thiếu con mắt nhận biết thời cuộc. Họ yêu quý và
lo giữ chỗ cho bản thân hơn là lo lắng, ưu tư cho đất nước. Đối với họ, gió chiều
nào theo chiều ấy. Đa số các trí thức kiểu này luôn rình rập tìm kiếm lợi ích
trước mắt, săn đón cơ hội leo vào hàng "quan chức", sa vào các chức vụ
quản lý vặt vãnh, tiêu phí thời gian bằng những việc vô bổ, xa rời công việc
nghiên cứu, học thuật. Họ thõa mãn với quyền cao bổng hậu. Tệ hại hơn nữa, họ lại
tự cao tự đại: "Uyên bác như chúng tôi đã tập trung hết trong hàng ngũ chính
quyền rồi, trong xã hội đâu còn ai?".
Tôi buộc phải nói rằng những ngươi trí thức như vậy là nỗi bất hạnh cho công
cuộc văn minh đất nước. Lẽ ra phải đảm nhiệm vai trò mở mang, nuôi dưỡng văn
minh với tư cách của người trí thức, thì họ lại vùi đầu vào việc kiếm lợi cho bản
thân, họ chẳng bận tâm đến sự thoái hóa của tinh thần học vấn trong xã hội, đất
nước ra sao họ cũng mặc. Như thế mà vẫn tự cho mình là trí thức được sao?
Đó là một thực tế đáng hổ thẹn.
May sao, trường tư thục Keio của chúng ta không có ai chạy theo trào lưu
đang thịnh hành nói trên. Kể từ khi sáng lập, dù đơn độc nhưng trường chúng ta
chưa bao giờ đánh mất niềm tự hào, dù phải "đơn thương độc mã" trong
xã hội hiện tại, chúng ta đã, đang và vẫn tiếp tục vun xới, nuôi dưỡng tinh thần
độc lập. Chúng ta chỉ có một mục đích gánh vai nâng đỡ tinh thần độc lập trong
nhân dân.
Chúng ta lẻ loi, đang đứng mũi chịu sào trong cơn cuồng phong, trong dòng nước
chảy xiết, chúng ta đang phải gồng mình chống chọi với cả một trào lưu đang làm
thoái hóa xã hội. Nhiệm vụ của chúng ta thật khó khăn. Nhưng chính lúc này đòi hỏi chúng ta phải có lòng quả cảm và tinh thần cương quyết.
Dũng khí của con người không sinh ra từ sách vở.
Đọc sách là phương tiện nâng cao học vấn.
Học vấn là phương pháp tiến tới thực tiễn.
Chính kinh nghiệm, sự từng trải sản sinh ra lòng quả cảm.
Hội Keio chúng ta, bất chấp khó khăn, bất chấp gian khổ, nguyện đem hết tri
thức kiến thức có được, xây đắp con đường phát triển văn minh. Để đi tới đó,
chúng ta không phân biệt, không từ nan bất kỳ lĩnh vực nào, ngành học nào.
Chúng ta làm thương nghiệp, chúng ta tranh luận luật pháp, chấn hưng công nghiệp,
khuyến nông, viết sách, dịch sách, phát hành báo, tất cả những gì liên quan tới
văn minh.
Mỗi người chúng ta phải suy nghĩ về vai trò, sự đóng góp của bản thân, phải
đi tiên phong trong nhân dân. Chúng ta cùng hợp tác với chính phủ.
Sức dân và sức chính quyền có cân bằng thì tiềm lực quốc gia mới gia tăng, nền
móng độc lập của quốc gia mới vững chắc, có như vậy nước ta mới mong được bình đẳng
với phương Tây.
Tôi tin rằng, vài mươi năm sau, cũng trong một dịp đón mừng năm mới, khi nhắc
tới buổi sum họp hôm nay, chúng ta chắc sẽ cùng nói với nhau rằng: "Mới chỉ
có nền độc lập mong manh như hồi đó mà chúng ta sung sướng đến vậy. Bây giờ đã sánh vai bình đẳng thực sự với phương Tây như thế này thì còn sung sướng đến
nhường nào?". Như thế mới là niềm vui thực sự phải không các bạn.
Tôi muốn nói với các bạn trước khi cho phép tôi kết thúc.
Các bạn sinh viên. Các bạn hãy tự quyết định tương lai, chí hướng của chính
mình theo mục đích của trường tư thục chúng ta từ ngày hôm nay, ngày đón năm mới
này.
Tháng giêng năm Minh Trị thứ bảy (tức
năm 1784)
Fukuzawa Yukichi (Nguồn: Khuyến Học)
Phạm Trường Linh
Chỉ có bài thơ viêt nên bằng nước mắt
bằng trái tim đau khổ
cuả mỗi người,
là bài thơ hay nhất
Cho dù anh chưa biết làm thơ,
Cho dù em không sành thưởng thức
Nhưng em sẽ vô cùng cảm động
Vì bài thơ viêt bằng máu tim anh
Của một đời vất vả
Trên con đường cô đơn
Và em
là tất cả.
Niềm tin trong mỏi mòn
Nhưng anh biết một điều kỳ diệu
Khi con người còn yêu
Là con người chưa chết
Là cuộc đời chưa hết
Là đâu đó trong mảng trời tuyệt vọng
Vẫn còn mầm hoa trái cho ngày mai,
Thế thì mỗi chúng ta phải sống
Cho một niềm hy vọng,
Giữa đất trời mênh mông...
