Chấn hưng dân khí – chìa khoá phát triển trong thời đại mới

Chấn hưng dân khí – chìa khoá phát triển trong thời đại mới

 

Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, người Việt chúng ta thường nhớ đến chiến lược của cụ Phan Chu Trinh là “nâng dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”. Đó là một phát biểu mang tính chiến lược trong việc phát triển đất nước, nó đúng ở giai đoạn đó và cũng đúng cho thời hiện đại. Tương tự như vậy, cụ Phan Bội Châu cũng từng khẳng định về tầm quan trọng của dân khí: “Dân khí mạnh thì nước mạnh, dân khí yếu thì nước yếu”.

Dân trí là trình độ giáo dục của quốc dân, dân sinh chỉ đến các hoạt động kinh tế và mức độ thịnh vượng của đất nước. Vậy còn dân khí là gì, vì sao nó thật sự quan trọng cho việc phát triển đất nước, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang chuyển mình, hội nhập với quốc tế trong thời đại mới, thời đại AI và toàn cầu hoá. Bài viết này tập trung làm rõ khái niệm dân khí, tầm quan trọng của nó trong việc phát triển đất nước ở bối cảnh xã hội hiện đại của Việt Nam, và gợi ý một vài giải pháp để nâng cao dân khí của nước ta.

·       Dân khí là gì?

Theo định nghĩa trong từ điển tiếng Việt, “dân khí” là tinh thần, ý chí, lòng tự trọng và năng lực tự chủ của toàn thể nhân dân. Theo đó, dân khí cao là yếu tố cốt lõi tạo nên sức mạnh dân tộc. Nếu dân khí mạnh thì người dân tin vào năng lực của mình, và phát huy khả năng làm chủ vận mệnh, và tích cực đóng góp vào việc phát triển kinh tế gia đình, cộng đồng và xã hội. Nếu dân khí yếu thì người dân bạc nhược, rụt rè, thiếu tự tin, không tin rằng mình có thể làm việc lớn hay đóng góp vào việc cải sửa nhưng thói hư tật xấu của xã hội.

Trong một xã hội mà dân khí yếu ớt, mọi người đều ỷ lại, trông chờ vào chính phủ hay người khác có thể giúp giải quyết vấn đề của mình, và cuối cùng họ bất lực nhìn mọi thứ ngày càng tệ đi mà không còn ý chí cải sửa hay không thể thay đổi thực trạng. Trong bối cảnh đó, quan chức ngày càng trở nên tham nhũng, tội phạm ngày càng nhiều, mọi người chỉ quan tâm đến bản thân, mà thờ ơ với công việc chung, vận nước để mặc cho số phận và may rủi. Đó thật sự là một bi kịch của đất nước vì mọi người mất hết hy vọng và không còn tin tưởng vào tương lai tươi sáng nữa.

·       Tầm quan trọng của dân khí trong bối cảnh hiện nay

Vì vậy, bên cạnh nâng cao dân trí thì chấn hưng dân khí là một nhiệm vụ sống còn để phát triển đất nước, để chuyển đổi đất nước từ giai đoạn bị đô hộ, nghèo nàn, lạc hậu, thiếu tự chủ sang giai đoạn tự chủ, độc lập và phát triển. Dân khí có thể xem là sức mạnh tinh thần của dân tộc. Nó được thể hiện qua lòng yêu nước (có lý trí), ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, độc lập, tự chủ, và khát vọng vươn lên. Dân trí và dân khí là 2 đôi cánh cần thiết để nâng cao đời sống kinh tế, phát triển “dân sinh” và xây dựng một đất nước ấm no, hạnh phúc.

Nói chung, dân khí là nguồn năng lượng tinh thần to lớn, giúp dân tộc vượt qua nghịch cảnh, khó khăn (như thời kỳ kháng chiến, đổi mới). Nó chính là động lực nội sinh cho phát triển kinh tế, khoa học, giáo dục và văn hóa, đồng thời, nó cũng là lá chắn xã hội trước sự xâm nhập của chủ nghĩa thực dụng, thờ ơ, vô cảm như trong bối cảnh hiện đại của chủ nghĩa tiêu dùng và “makeno” (mặc kệ nó).

Đặc biệt, trong bối cảnh ngày nay, dưới sự tác động của toàn cầu hóa, tiến bộ công nghệ và cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, việc chấn hưng dân khí càng trở nên một nhiệm vụ cấp bách để khôi phục lại niềm tin xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển theo hướng hội nhập và bền vững của Việt Nam. Trong bối cảnh hiện đại, dân khí còn thể hiện ở tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, trách nhiệm công dân, dám nghĩ dám làm, và ý thức hội nhập quốc tế của giới trẻ trong thế kỷ 21.

·       Thực trạng dân khí ở Việt Nam hiện nay

Bên cạnh những điểm tích cực của dân khí được kế thừa từ truyền thống của dân tộc, như: tinh thần yêu nước, tương trợ, đoàn kết…, giới trẻ ngày nay có nhiều điều kiện thuận lợi trong việc học tập, giao lưu quốc tế và tiếp nhận công nghệ mới, nên họ cũng có nhiều khát vọng phát triển, vươn lên, và tiếp cận tri thức toàn cầu.  Tuy nhiên, cũng có nhiều điểm hạn chế của dân khí ở nước ta hiện nay, như: sự thờ ơ với các vấn đề chung của đất nước, thiếu tinh thần trách nhiệm xã hội, suy thoái về đạo đức, thiếu lý tưởng sống, an phận, ngại đổi mới, sợ va chạm, “sĩ khí rụt rè”, tâm lý sính ngoại, tự ti dân tộc, xem nhẹ giá trị truyền thống…

·       Một vài gợi ý về giải pháp chấn hưng dân khí trong giai đoạn hiện nay

- Phát huy tinh thần dân chủ ngay từ các bậc học phổ thông, giúp học sinh quen dần với việc tự giác và tự chịu trách nhiệm trong các sinh hoạt chung.

- Chú trọng giáo dục các giá trị đạo đức từ gia đình, và cộng đồng. Tôn vinh những bài học về nhân ái, liêm chính, trách nhiệm trong cộng đồng.

- Khôi phục niềm tin xã hội bằng việc xử lý tham nhũng nghiêm minh. Đồng thời khen thưởng các tấm gương điển hình về cống hiến, sáng tạo, trung thực, và có lý tưởng trong xã hội.

- Khuyến khích tư duy phản biện, củng cố các thiết chế về tự do ngôn luận như báo chí, mạng xã hội… để khuyến khích giới trẻ dám nghĩ, dám làm, lên tiếng, tố giác các sai phạm, và đóng góp vào việc đề xuất các giải pháp, chính sách chung nhằm phát triển đất nước.

- Nâng cao vai trò của truyền thông, văn học, nghệ thuật, âm nhạc… trong bồi đắp niềm tự tin, tự lực, tự cường, và tự hào dân tộc.

- Có chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp trẻ khởi nghiệp, đổi mới công nghệ và đóng góp cho sự phát triển của cộng đồng.

Tóm lại, dân khí là hồn cốt của dân tộc, là “năng lượng mềm” giúp Việt Nam đuổi kịp thế giới và tiến bước trong thời đại mới. Chấn hưng dân khí cần được xem là mệnh lệnh bắt buộc ở thời hiện đại, không phải là phong trào nhất thời. Bởi đó chính là chiến lược dài hạn gắn với phát triển con người, giáo dục và văn hóa. Chúng ta hãy cùng nhau nhớ lại và thực hiện cho được lời dặn của các cụ Phan trong việc nâng cao dân khí. Chấn hưng dân khí ngày hôm nay chính là vun bồi cho tương lai phát triển bền vững của Việt Nam – một dân tộc độc lập, tự cường và sáng tạo.

PGS.TS. Phạm Quốc Trung,

Khoa QLCN, Trường ĐHBK TP.HCM