Hương các loại hoa thơm
Không ngược bay chiều gió
Nhưng hương người đức hạnh
Ngược gió khắp tung bay
Trên khắp thế gian này
Chỉ có bậc chân nhân
Hương đức hạnh tỏa bay
Lan tỏa khắp xa gần.
(Nguồn: Thơ Phật cho trẻ em - Đức Kiên)
VẤT BỎ HÌNH THỨC, HĂY THẬT LÒNG, THÀNH THỰC
Cũng có người thế này:
"Nói như ông thì có tô điểm bộ mặt cũng chỉ là tô điểm bề ngoài thôi. Vả lại,
trong giao tiếp như thế thôi không có đủ. Còn phải sắm sửa trang phục đắt tiền
nữa, lại phải bày vẽ đồ ăn thức uống, người không hợp trong tính cách và suy
nghĩ cũng vẫn phải tiếp, lại còn phải mở tiệc khoản đăi nữa chứ. Như thế chẳng
phải là xúi bẩy người ta chạy theo h́nh thức bề ngoài hào nhoáng tốn kém đó
sao?". Ý kiến này cũng có cái lý của nó, nhưng hình thức không phải là bản
chất của việc giao tiếp. Hình thức làm trở ngại trong giao tiếp. Nếu coi hình thức
là bản chất của giao tiếp sẽ sinh ra tập tục xấu. Cũng giống như bản chất của
thức ăn là dinh dưỡng. Dinh dưỡng nuôi sống cơ thể nhưng nếu ăn nhiều gây bội
thực, làm hại cơ thể. Giao tiếp của con người cũng vậy. Trong thân mật, cần thẳng
thắn chứ không cần hình thức. Chạy theo hình thức bề ngoài không phải là bản chất
của giao tiếp. Trong cuộc sống không có quan hệ nào thân thiết như quan hệ vợ
chồng con cái. Có lẽ mối quan hệ đó được duy trì bằng sự bộc trực không che đậy,
bằng tấm lòng chân thực ngay thẳng. Chỉ khi nào gột bỏ che đậy bề ngoài, hình
thức bộc trực mới có được thân thiết yêu thương. Sự thân thiết hoà thuận ở chỗ
bộc trực, thẳng thắn. Người đời thường chê những người hời hợt, những người
không có ý tứ, những người nhạt nhẽo... cũng là cách đề cao thái độ thẳng thắng
thân mật.
TÌM KIẾM BẠN MỚI, KHÔNG QUÊN BẠN CŨ
Trong cuộc sống, có một thực tế
là nhiều người không muốn quan hệ với người khác chỉ vì suy nghĩ khác nhau.
Trong xă hội, học giả chỉ chơi với học giả, bác sĩ chỉ chơi với bác sĩ. Có trường
hợp, cùng học một trường, sau khi tốt nghiệp, người trở thành viên chức hành
chính, người thì buôn bán làm ăn, cả hai không gặp nhau, đôi khi thành ghét bỏ
nhau, thật là không biết phân biệt.
Khi giao tiếp, phải mong muốn có bạn mới nhưng không được quên bạn cũ. Hai
phía không thử giao tiếp quan hệ thì không thể hiểu ý muốn của nhau. Và đă
không hiểu được ý muốn của người đối diện cũng có nghĩa là không thể hiểu được
đối phương.
Còn để có bạn thân thì không đơn giản như vậy. Chơi với mười người có được một
người làm bạn là tốt rồi. Và chơi với hai mươi người thì chẳng phải sẽ có được
hai người bạn hay sao? Bước đầu của việc "biết người và được người biết"
chính là ở chỗ này. Sự tín nhiệm, danh dự... nên tạm gác sang một bên. Trước hết
cứ làm sao để càng có nhiều bạn càng tốt.
Xă hội có đủ mọi hạng người, nhưng con người không phải là quỷ, cũng không
phải là măng xà. Kẻ xấu cũng không nhiều tới mức gặp ai cũng thấy người đó có ý định làm hại mình. Đừng quá cả nghĩ hay sợ hăi, đừng khách sáo, phải giao tiếp
thẳng thắn và thực tình.
Điều quan trọng trong việc mở rộng giao tiếp là phải có tấm lòng rộng mở,
quan hệ với mọi giới trong xă hội, không bó hẹp. Gặp gỡ bạn bè, có thể là bạn học
vấn, bạn làm ăn, bạn đánh cờ, bạn hội hoạ... Trong mọi trường hợp sở thích ban đầu
là phương tiện để giao tiếp rộng, có khi chỉ là tách trà, cốc nước, hay bắt tay
cũng được.
Xă hội vô cùng rộng lớn, quan hệ giữa người với người cũng vô cùng phức tạp.
Chẳng lẽ suốt cả một đời, con người chỉ biết sống như lũ cá thờn bơn ngoe nguẩy
trong lòng giếng hẹp là toại nguyện hay sao?
Tháng 11 năm Minh Trị thứ chín (tức
năm 1876)
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
TUỔI GIÀ
Thân này tuy đẹp sáng,
Chỗ chất chứa vết thương,
Và khổ đau, bệnh hoạn,
Thật biến đổi vô thường.
Sắc này sẽ suy già,
Ổ tật bệnh, mỏng manh,
Bất tịnh, dễ tan rã,
Mạng sống cũng hết nhanh.
Người ít nghe kém học,
Lớn già như trâu đực.
Tuy thân nó lớn thật,
Nhưng trí tuệ còi cọc.
Lúc trẻ, không học hỏi,
Không tích lũy bạc tiền.
Tuổi già như cò đói,
Thật vất vả, ưu phiền.
(Nguồn: Thơ Phật cho trẻ em - Đức Kiên)
NÓI TỚI TÍN NHIỆM TỨC LÀ NÓI TỚI ĐỘ TIN CẬY
Quan sát mười người, quan sát một
trăm người, có thể nhận ra người nào là người chín chắn, người nào là người
trông cậy được. Giao việc cho người này giải quyết thì nhất định là ổn thoả.
Giao việc cho người kia làm chắc chắn là sẽ hoàn thành tốt. Ai bộc lộ được những
phẩm chất vượt trội, được kỳ vọng hơn so với những người bình thường khác là
người được tín nhiệm.
Trong xă hội con người, thường thì nếu không được mọi người đặt lòng tin,
không được trọng dụng thì khó mà làm nên trò trống gì.
Thống đốc ngân hàng điều hành khối lượng tiền lớn theo sự uỷ thác tin tưởng
của người gửi, của khách hàng. Bộ trưởng, tỉnh trưởng được giao trọng trách đảm
bảo lợi ích trong cuộc sống và danh dự của người dân. Do họ được mọi người tín
nhiệm, được tin tưởng trọng dụng nên mới có thể hoàn tất được những công việc lớn
như vậy trong cuộc sống.
Sản phẩm hàng hoá của các Tổ hợp bách hoá Mitsukoshi hay Daimaru giá cả luôn
niêm yết rõ ràng, chất lượng bảo đảm, được người tiêu dùng tín nhiệm, yên tâm
mua. Các tác phẩm của nhà văn Takizawa Bakin, chỉ cần thấy tên ông trên sách in
là người đọc đă cảm thấy tin tưởng, đặt mua ngay. Vì những nơi này, người này
được khách hàng, được độc giả một mực tín nhiệm. Cho nên các cửa hàng của Mitsukoshi,
Daimaru rất phát đạt. Sách của Bakin bán rất chạy.
Tầm quan trọng của việc được mọi người tín nhiệm trọng dụng là ở chỗ đó.
Yêu cầu một người có sức lực đủ sức vác nổi một trọng lượng sáu mươi ký lô
mang đúng sáu mươi ký lô. Cho người có tài sản trị giá một nghìn yên vay đúng số
tiền một nghìn yên. Đó là điều dĩ nhiên. Nó hoàn toàn không liên quan gì tới việc
tin tưởng hay tín nhiệm cả. Quan hệ con người trong xă hội đơn giản như vậy.
Trên thực tế, có người bình thường chỉ đủ sức lực vác được một khối lượng ba chục
ký lô, nhưng người đó chỉ cần ngồi mà cũng có thể làm chuyển động một khối lượng
hàng hoá nặng hàng trăm ký lô. Có người, tài sản cá nhân chỉ đáng giá một ngàn
yên, nhưng nếu được sự tin tưởng, tín nhiệm của người khác thì người ấy có thể
điều hành một khối lượng tiền lên tới hàng triệu triệu yên.
Bây giờ tôi đưa ra một số thí dụ. Hăy thử giở sổ sách thu chi của một thương
nhân có tiếng là giàu có ra xem sao. So với số thu vào thì số chi ra gấp nhiều
lần. Khoản chênh lệch này còn nhiều hơn so với tài sản của anh ta. Hoá ra anh
ta còn nghèo hơn cả những người ăn mày không một đồng xu dính túi. Vậy mà tại
sao mọi người trong xă hội lại không nhìn anh ta với con mắt như vậy. Chẳng cần
phải nói ai cũng biết vì anh ta có được lòng tin của xã hội.
Con người, không phải cứ chỉ cần có năng lực và cũng không phải do có tài sản
lớn là có được sự tín nhiệm. Mà sự tín nhiệm có được là kết quả của cả quá
trình tích tụ dần dần bởi tài năng và trí tuệ, bởi tấm lòng chính trực, lòng
thành thật của người đó.
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
CHẠY THEO ĐỘC LẬP VẬT CHẤT SẼ ĐÁNH MẤT ĐỘC LẬP TINH THẦN
Thời gian gần đây, "độc lập không bị trói buộc" là câu nói cửa miệng của nhiều giới trong xã hội. Nhưng phần lớn người ta đều hiểu sai ý nghĩa của nó. Vì vậy, mỗi người chúng ta cần phải hiểu đúng nghĩa của câu chữ khi dùng. Từ "độc lập" có hai cách hiểu phân biệt nhau. Đó là độc lập hữu hình và độc lập vô hình. Hay còn gọi là độc lập về vật chất và độc lập về tinh thần.
Độc lập về vật chất là mỗi người trong xã hội đều có một gia đình, có nghề nghiệp, tự lo được cuộc sống của bản thân và của gia đình, không phải nhờ vả làm phiền ai. Tức là không phải ngửa tay xin xỏ ai.
Độc lập hữu hình nhìn thấy, nên dễ nhận biết. Còn độc lập vô hình, độc lập về tinh thần rất khó nhận biết vì ý nghĩa sâu sắc của nó và liên quan tới nhiều lãnh vực rộng lớn. Thoạt nhìn có những thứ tưởng như chẳng liên can gì với độc lập, nhưng lại mang sự ràng buộc sâu xa.
Tôi lấy ví dụ từ con người để giải thích cụ thể hơn.
Tục ngữ có câu "Chén thứ nhất, người uống rượu. Chén thứ ba, rượu uống người". Câu tục ngữ này muốn nhắc nhở con người đừng để dục vọng chế ngự mình. Trong xã hội hiện nay, không chỉ có rượu đang chế ngự con người, mà "thiên hình vạn trạng" thứ đang chế ngự, làm cản trở sự độc lập về tinh thần con người. Ví dụ, cái áo lành lặn đang mặc tự nhiên chê lỗi thời không dùng nữa, phải đi cắt may áo mới cho hợp thời. Nhà cửa yên lành đang ở bỗng nhiên chê là chật hẹp, phải kiếm nhà mới cho đủ chỗ để làm phòng yến tiệc thiết đãi bạn bè. Cơm dẻo canh ngọt ở nhà chê là đạm bạc, phải kéo nhau ra ăn tiệm mới là ngon. Hết thứ này tới thứ khác, được một lại muốn mười, lòng ham muốn không bao giờ có giới hạn. Nhiều gia đình trở thành nô lệ của tiền bạc, vật chất.
Chưa hết, có nhiều trường hợp còn bị vật chất của người ngoài chi phối. Đó là, thấy người ta may áo vét thì mình cũng phải may áo vét. Thấy người ta xây nhà hai tầng thì mình cũng phải xây lên thành ba tầng mới chịu. Nhà bạn bè có cái gì thì dù có phải chạy vạy vay mượn nhà mình cũng phải sắm y như vậy. Đồng nghiệp xì xầm về mặt hàng nào là cũng lẳng lặng tìm mua cho bằng được mặt hàng đó. Có người bàn tay vốn đen đúa, sần sùi thô kệch, vậy mà cũng cố đeo nhẫn vàng thật to. Đêm hè oi bức, tắm xong lẽ ra chỉ cần mặc bộ đồ yukata, rồi phe phẩy cái quạt nan cho dịu mát. Vậy mà lại đi vận luôn bộ đồ pyjama dày sụ nóng nực. "Có thế mới giống với Tây chứ". Dù phải "ngậm đắng nuốt cay", người ta vẫn cứ cố miễn sao cho giống người phương Tây, miễn sao không thua kém người khác là được.
Tuy vậy, việc bắt chước người khác vẫn còn có thể bỏ qua. Có trường hợp "nhìn gà hoá cuốc" còn nực cười hơn nữa. Nghe đồn bà hàng xóm mới sắm chiếc áo vải tơ thêu chỉ vàng óng ánh, ngay lập tức cũng đặt may một cái áo như vậy. Mặc sang khoe thì hỡi ôi chiếc áo của bà hàng xóm chỉ là cái áo sợi bông thô, điểm một vài đường chỉ mạ lấp lánh chứ có phải là tơ lụa, là sợi vàng ròng gì đâu.
Đến nước này thì cái đang chi phối tinh thần không còn là vật chất của mình, hay vật chất của người khác, mà chính là giấc mộng ảo. Nó đang huỷ hoại dần cuộc sống của bản thân và mỗi gia đình.
Chúng ta phải tự tỉnh ngộ. Mỗi người, hãy tự mình đo thử khoảng cách đến với độc lập về tinh thần còn bao xa?
(Nguồn: Khuyến học - Fukuzawa Yukichi)
Tiến bộ công nghệ và những mặt trái
1.
Giới thiệu:
Ngày nay, với sự tiến bộ nhanh chóng
của CNTT-VT và cuộc CMCN 4.0, mọi lĩnh vực từ công nghiệp đến đời sống đều chịu
ảnh hưởng to lớn của các công nghệ mới này. Không thể phủ nhận những lợi ích to
lớn mà các công nghệ hiện đại như: di động, mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo,
robot, Internet vạn vật (IoT), blockchain, xe tự hành, máy in 3D... mang lại
cho xã hội hiện đại như: tăng chất lượng cuộc sống, tăng năng suất, tiện lợi
hơn, nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn, thông minh hơn... Chúng làm thay đổi đáng
kể cách mọi người làm việc, học tập, giải trí, kể cả cách suy nghĩ và thói quen
sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh những lợi ích, công nghệ cũng có nhiều mặt trái,
tác động tiêu cực đến cuộc sống con người, mà nếu không được nhận diện và có
giải pháp khắc phục ngay bây giờ thì hậu quả trong tương lai có khi còn to lớn
hơn nhiều những lợi ích mà nó mang lại. Tuy khoa học đã đạt được những bước
tiến lớn, nhưng công nghệ là con dao hai lưỡi, vì vậy chúng ta cũng cần thận
trọng đối với tác động của nó trong tương lai. Khi đọc quyển sách “Muôn kiếp
nhân sinh” của tác giả Nguyên Phong [1], trong đó có đoạn cảnh báo về tác hại
của công nghệ đối với thế hệ tương lai, thậm chí nó có thể làm biến mất một nền
văn minh nếu bị sử dụng sai mục đích, khiến tôi có cảm hứng viết về chủ đề này.
Bài viết này sẽ tập trung phân tích những mặt trái của các công nghệ hiện đại
đến cuộc sống của chúng ta, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ, những người đang
ngày càng trở nên lệ thuộc vào các phát minh công nghệ dễ gây nghiện như điện
thoại thông minh, máy tính bảng và mạng xã hội.
Ở đây, đối tượng chịu tác động bởi
công nghệ chính là con người, như là cá nhân hoặc tập thể (tổ chức, xã hội).
Theo WHO [2], sức khỏe con người chịu ảnh hưởng bởi: môi trường, thể chất và
tinh thần, trong đó, tinh thần bao gồm khả năng nhận thức và cảm xúc. Vì vậy, để
bao quát hết các tác động tiêu cực của công nghệ đến con người và xã hội trong
kỷ nguyên số, chúng ta sẽ xem xét tác động của công nghệ hiện đại đối với cá
nhân, tổ chức và xã hội ở bốn khía cạnh sau: khả năng hiểu biết (nhận thức),
khả năng cảm xúc (tâm lý), sức khỏe thể chất (vật lý), và môi trường xung quanh.
Một số tác hại của các công nghệ mới đến cuộc sống đã được nhận diện trong một
số nghiên cứu trước và có thể được tóm tắt trong bảng sau:
Bảng 1. Một số các hại của công nghệ
đối với cá nhân, tổ chức và xã hội
|
|
Cá nhân |
Tổ chức |
Xã hội |
|
Nhận
thức/ Tri thức |
- giảm độ tập trung - không phân biệt được thật-ảo, đúng-sai |
- mất khả năng ra quyết định - lệ thuộc giải thuật |
- thông tin giả lan tràn - hiện tượng thao túng dữ liệu/thông tin |
|
Tâm
lý/ Cảm xúc |
- hội chứng tự kỷ - khó kiểm soát cảm xúc |
- giảm tương tác người-người |
- xã hội bị cơ giới hoá - đạo đức suy giảm |
|
Vật
lý/ Thể chất |
- sức khỏe suy kiệt - tật về mắt |
- mệt mỏi, uể oải - căng thẳng, stress |
- tỷ lệ thất nghiệp tăng - tội phạm tăng |
|
Môi
trường |
- ô nhiễm từ trường và sóng vô tuyến |
- cạnh tranh ngày càng khốc liệt |
- con người bị thống trị bởi máy móc |
2.
Ảnh hưởng đến cá nhân:
Xét ví dụ về ảnh hưởng của điện
thoại thông minh và máy tính bảng, trên phương diện công nghệ thì đó là một
phát minh tuyệt vời, nhưng chúng ta cũng cần xét đến hệ quả của nó. Đối với
giới trẻ, thay vì chú tâm vào việc học, chúng chỉ biết theo dõi mọi thứ qua điện
thoại thông minh và bị “thôi miên” trong một “thế giới ảo” qua màn hình nhỏ bé
này. Những người trẻ ngày nay như đều bị một loại “ma lực” hấp dẫn, rút hết
sinh lực và trí thông minh của chúng. Các nhà sản xuất công nghệ thường tự hào coi
đó là văn minh, là tiến bộ mà không biết rằng thế hệ tương lai sẽ phải trả một
cái giá rất đắt cho những phát minh mà họ coi là kỳ diệu này. Khi quan sát các
lớp học ở các trường đại học, dễ dàng nhận thấy các sinh viên ngày nay không
còn chăm chỉ học như trước, nhiều em đến lớp nhưng vẫn bị xao lãng bởi điện
thoại thông minh, không chú tâm vào những điều đang được giảng dạy. Thầy/cô
thường phải nhắc nhở họ chăm chú nghe bài giảng nhưng chỉ vài phút sau, một số
sinh viên lại lén lút rút điện thoại thông minh ra, lướt Facebook, rồi gửi tin
nhắn cho nhau.
Hiện nay, một số phụ huynh đã bắt
đầu đặt vấn đề về việc trẻ em nghiện Internet, video game, làm ảnh hưởng đến
khả năng nhận thức và sự phát triển bình thường của trẻ [3]. Nhiều phụ huynh đã
cho các bé tiếp xúc máy tính bảng từ rất sớm, với lý do giúp con học tiếng Anh
và xem nó như một công cụ giữ trẻ thay mình. Điều này, vô hình chung đã gây tác
hại rất lớn đến khả năng nhận thức, cảm xúc và tương tác của trẻ sau này. Tệ
hơn nữa là những video game, và những video quảng cáo trên mạng đã dạy cho trẻ
những hành vi kỳ lạ, khác thường, khó lòng tưởng tượng được. Chúng học cách bắn
giết, cướp bóc trong những cuộc phiêu lưu của “thế giới ảo”, rồi về sau không
còn biết rõ đâu là thật và đâu là ảo nữa. Do đó, chúng sẽ mất đi khả năng phân
biệt đúng sai. Từ những đứa trẻ cho đến những thanh niên lớn tuổi, ai ai cũng
say mê với những điều nguy hại này. Những người trẻ chưa biết phân biệt tốt xấu,
chưa được dạy bảo cẩn thận nên dễ dàng trở thành nạn nhân của thứ “ma lực” này.
Chúng dán tai, dán mắt vào chiếc điện thoại nhỏ bé và quên đi tất cả mọi sự xảy
ra chung quanh, bởi vì chúng chỉ biết sống trong “thế giới ảo” mà thôi. Có
những đứa trẻ quên ăn, quên ngủ và sống trong “thế giới ảo” này, do đó chúng
không thể trưởng thành, không có trách nhiệm với thế giới chung quanh, trở nên
dửng dưng vô cảm, vì đầu óc của chúng đã bị “thôi miên” rồi. Nếu việc tiếp xúc
với các công nghệ này kéo dài sẽ gây tác hại cả về tâm lý và thể chất của trẻ.
Thực tế, nhiều số liệu thống kê [4] cho thấy trong xã hội hiện đại, ngày càng
nhiều trẻ mắc các chứng bệnh như: tự kỷ, béo phì, cận thị, tăng động… Mà một
trong những nguyên nhân là sự tiếp xúc quá sớm và quá nhiều với những công nghệ
có khả năng gây nghiện như trên.
Về mặt thói quen sinh hoạt, công
nghệ cũng tạo ra những thói quen xấu, nhất là ở giới thanh thiếu niên, chẳng
hạn như: thức khuya để tán gẫu, xem livestream/ video/ film online, sống trong
thế giới ảo, dành nhiều thời gian để lên mạng xã hội, ít giao tiếp mặt đối mặt…
Điều này, làm phá hủy đồng hồ sinh học bình thường do thói quen sử dụng điện
thoại trước khi đi ngủ. Chính thói quen đó đã lấy đi giấc ngủ yên bình, làm tổn
hại sức khỏe, gây nguy cơ cao đối với các chứng bệnh thời đại, như: cận thị, béo
phì, trầm cảm, hay nóng giận và suy giảm trí nhớ… Hơn nữa, tiếp xúc nhiều với
sóng điện thoại vô tuyến cũng được cho là một trong các nguyên nhân gây các
chứng bệnh như: mất ngủ, ung thư, vô sinh… [4]
3.
Ảnh hưởng đến tổ chức và xã hội:
Về mặt tổ chức, với tốc độ phát
triển nhanh chóng của công nghệ, các doanh nghiệp phải cạnh tranh với nhau một
cách khốc liệt trong việc đổi mới công nghệ, sản phẩm và mô hình kinh doanh. Sự
cạnh tranh gay gắt này vừa là động lực cho sự phát triển, vừa là nguyên nhân cho
sự đầu tư ồ ạt và thiếu thận trọng vào các công nghệ mới nhằm dành thế tiên
phong. Việc này tạo ra những rủi ro lớn cho xã hội khi sử dụng các sản phẩm dựa
trên những công nghệ bị lỗi hoặc chưa trưởng thành. Thử tưởng tượng, vì cạnh
tranh mà các hãng dược đưa ra thị trường những loại thuốc có những tác dụng phụ
chưa được kiểm định đầy đủ đối với sức khỏe con người, hay các xe hơi tự lái sử
dụng các giải thuật AI có lỗi được bán rộng rãi thì hậu quả sẽ như thế nào. Sự
cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp sẽ tạo áp lực ngày càng lớn lên đội
ngũ quản lý và nhân viên, khiến họ thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng,
mệt mõi và dễ nổi giận. Điều này, lại làm giảm hứng thú trong công việc, kéo
theo năng suất giảm, giảm khả năng đổi mới, sáng tạo. Hơn nữa, việc tương tác
nhiều với máy móc cũng làm giảm tương tác trên thế giới thực, từ đó làm giảm sự
gắn kết và niềm vui trong công việc. Việc ra quyết định được hỗ trợ rất lớn bởi
các hệ thống thông tin kinh doanh dựa trên công nghệ data mining và khoa học dữ
liệu vừa giúp nhà quản lý ra được các quyết định thông minh hơn, vừa khiến họ
ngày các lệ thuộc vào các dữ liệu và báo cáo tạo sinh từ hệ thống. Tệ hơn nữa,
một số nhà quản lý quá lệ thuộc vào máy móc đến nỗi mất khả năng ra quyết định
khi không thể kết nối với hệ thống hoặc hệ thống gặp sự cố. Chất lượng báo cáo
để ra quyết định còn lệ thuộc vào chất lượng dữ liệu đầu vào và giải thuật được
nạp vào hệ thống, những thứ mà nhà quản lý không làm chủ được.
Về mặt xã hội, phân tích dữ liệu lớn
đã giúp các doanh nghiệp trong việc hiểu rõ hơn khách hàng, đưa ra các chiến
lược tiếp thị thu hút khách hàng tiềm năng và gia tăng doanh số bán hàng. Càng
nhiều dữ liệu tổng hợp liên quan đến người dùng, họ càng dễ bị thuyết phục, chi
phối và thâu tóm [5]. Điều này, sẽ khiến cho người dùng suy nghĩ, hành xử theo
tác động của các công ty quảng cáo, tiêu thụ quá mức cần thiết mà không nhận
thức được. Tuy nhiên, khi nhiều người biết rằng họ đang bị theo dõi, họ sẽ bắt
đầu thay đổi hành vi của bản thân. Đó là lý do tại sao, ngày nay, lòng tin của
người dùng đối với các hệ thống thương mại điện tử sụt giảm đáng kể. Trên mạng
xã hội xuất hiện nhiều tin giả hơn, thông tin ít tin cậy hơn, và người dùng
cũng trở nên thận trọng hơn trên Internet. Bên cạnh đó, sự tiến bộ của công
nghệ tự động hóa và robot sẽ dẫn đến nguy cơ thất nghiệp, thiếu việc làm. Ở
nhiều nước, số lượng công nhân bị cắt giảm ngày càng tăng, tỷ lệ thất nghiệp
tăng, kéo theo các bất ổn về mặt xã hội, như: tỷ lệ nghèo đói và tội phạm tăng,
làn sóng bất mãn cũng ngày càng tăng nếu không được giải quyết một cách ổn
thỏa. Điều tương tự cũng sẽ xảy ra ở các quốc gia kém phát triển khác, khi máy
móc sẽ dần thay thế lao động chân tay. Không chỉ ở lĩnh vực sản xuất mà còn ở
các lĩnh vực dịch vụ và trong đời sống hàng ngày, ví dụ như: robot giúp việc
nhà, xe không người lái, máy bán hàng, máy thu tiền… Tất cả các công việc thủ
công có thể dần được thay thế bằng công nghệ vừa giúp tăng sự tiện nghi của đời
sống hiện đại, vừa làm ảnh hưởng đến cuộc sống của một bộ phận lao động. Không
có việc làm đồng nghĩa với việc không kiếm được tiền để trang trải cuộc sống,
chất lượng cuộc sống đối với họ sẽ giảm [8]. Điều này, đòi hỏi nổ lực chuyển
đổi công việc của từng người lao động và sự hỗ trợ của các chính phủ qua các
chính sách như: đào tạo lại, cơ cấu lại lao động, thông tin dự báo, cải cách
bảo hiểm xã hội, phân bổ lại dân cư…
Hiện nay, với sự tiến bộ của khoa
học sinh học và điện tử, người ta có thể ghép những tế bào của động vật vào cơ
thể con người, hay đặt vào cơ thể con người những thiết bị gọi là “trí tuệ nhân
tạo” khiến họ phát triển những khả năng mà người thường không thể làm được. Về
mặt nào đó, có thể coi những việc làm đó là tạo ra “nửa người, nửa siêu nhân”
(cyborg) cũng được. Điều này sẽ tạo ra những thách thức to lớn vượt qua khả
năng nhận thức của con người. Nếu như robot hoặc cyborg trong tương lai có khả
năng thông minh hơn con người, thì việc con người bị thống trị bởi những cổ máy
siêu nhiên do chính mình tạo ra không còn là chuyện khoa học viễn tưởng nữa. Và
khi đó, hậu quả sẽ thế nào chúng ta sẽ không thể lường trước được. Trong cuộc
nghiên cứu về trí thông minh nhân tạo (AI) và học máy (machine learning) trong
phòng thí nghiệm tại Đại học Carnegie Mellon, những con robot “vô tri giác” lại
có thể tìm cách lừa nhau để thắng cuộc – không phải bằng việc đoán trước nước
cờ của đối thủ, mà tìm cách lừa bịp lẫn nhau và đây là điều các nhà khoa học
không hề lập trình cho chúng [6]. Chắc mọi người vẫn còn nhớ về robot Sophia,
robot đầu tiên được Ả rập cấp quyền công dân, đã trả lời phỏng vấn thông minh
như thế nào và đã đưa ra lời nói đùa là “sẽ tiêu diệt loài người” [7]. Với đà
tiến bộ của công nghệ robot và AI, việc robot sẽ trở nên phổ biến và ảnh hưởng
đáng kể đến xã hội loài người là điều sẽ xảy ra. Khi đó, việc xã hội bị thống
trị bởi robot vô cảm hoặc thiểu số người thiếu đạo đức có khả năng điều khiển
robot là một viễn cảnh cần phải nghĩ đến. Lịch sử nhân loại đã từng chứng kiến
biết bao nền văn minh đã bị lụi tàn vì những tiến bộ về mặt công nghệ vật chất,
mà thiếu sự dẫn dắt của đạo đức, tâm linh và cảm xúc.
4.
Một số giải pháp hạn chế tác hại của
công nghệ:
Mặc dù một số người đã nhận thức được
các mặt trái của công nghệ đến bản thân, gia đình, tổ chức, xã hội và môi
trường mình đang sống, nhưng chưa ai tìm được giải pháp hợp lý cho các vấn đề
nêu trên, như: sự nghiện smartphone của giới trẻ, sự phát triển nhanh chóng của
AI và robot, sự suy giảm về đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội, sự gia
tăng của các chứng bệnh thời đại, sự dẫn dắt của xã hội vật chất, tiêu thụ quá
mức… Để hạn chế một số tác hại của công nghệ, và hướng tới một xã hội tương lai
phát triển bền vững, lành mạnh trên nền tảng của công nghệ điều trước tiên cần
phải giúp mọi người nhận thức một cách đầy đủ về lợi ích và tác hại của công
nghệ lên mọi mặt của đời sống. Trên cơ sở nhận thức đó, mọi người từ các doanh
nghiệp, chính phủ, người dân cần phải chủ động thay đổi hành vi, thói quen của
mình một cách phù hợp theo hướng cân bằng giữa đời sống vật chất và tinh thần,
để có thể khai thác lợi ích của công nghệ và hạn chế các tác hại của nó đến bản
thân, tổ chức và môi trường xung quanh mình. Điều cần thiết là phải đảm bảo con
người làm chủ được công nghệ, phải hiểu được mục tiêu tối thượng của mọi tiến
bộ công nghệ là để phục vụ đời sống hướng thượng của con người và mang lại một
xã hội yên bình, hạnh phúc.
Từ phân tích trên, một vài đề nghị ở
phạm vi cá nhân, gia đình có thể thực hiện như sau:
-
Hạn chế việc sử dụng thiết bị thông
minh của bản thân và con em trong nhà, cần có thời gian biểu và nguyên tắc sử
dụng thiết bị công nghệ một cách hợp lý.
-
Nên dành nhiều thời gian để sinh
hoạt chung, chơi thể thao, ngồi thiền, dã ngoại…
-
Cẩn trọng khi chia sẻ thông tin trên
Internet và mạng xã hội, cần lọc lựa thông tin và rèn luyện các kỹ năng tìm
kiếm và đánh giá độ tin cậy của các thông tin nhận được.
-
Cập nhật các thông tin về tiến bộ
công nghệ và các cảnh báo về rủi ro, an toàn thông tin nhằm bảo vệ bản thân và
gia đình khỏi các tác hại của công nghệ.
Một vài gợi ý chính sách cho chính
phủ có thể tóm tắt như sau:
- Tăng cường đào tạo về an toàn, rủi ro trong ứng dụng công nghệ và hệ thống thông tin.
- Có các chính sách đảm bảo sự phát triển cân bằng về trí dục, thể dục và đạo đức.
- Khuyến khích các đầu tư ứng dụng công nghệ hướng tới sự phát triển bền vững: giảm khí thải, giảm các vấn đề xã hội, nhiên liệu mới, giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng sống…
- Hạn chế hoặc đánh thuế cao đối với các dịch vụ dễ gây nghiện/ có nhiều rủi ro như: game online, video chat, truyền thông xã hội...
- Có chính sách quản lý về an toàn, an ninh và đảm bảo quyền riêng tư dữ liệu người dùng.
- Nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.
5. Kết
luận:
Tóm lại, tiến bộ nhanh chóng của
công nghệ đã mang lại nhiều lợi ích cho xã hội hiện đại, nhưng cũng có nhiều
mặt trái, thách thức cần phải nhận diện khắc phục. Sự hiểu biết và tự nhận thức
một cách cân bằng về lợi ích và hạn chế của công nghệ sẽ giúp mỗi người có thể
tự tin trong việc tận dụng các lợi thế của công nghệ, và hạn chế các rủi ro của
nó. Điều này giúp đảm bảo công nghệ được khai thác một cách phù hợp nhằm phục
vụ cho lợi ích lâu dài của con người.
Tiến bộ công nghệ cần gắn liền với
tiến bộ về nhận thức, cảm xúc và chất lượng môi trường sống. Không thể vì quá
say sưa với những thành tựu của công nghệ mang lại cho đời sống vật chất, mà
quên đi những tác hại của nó đối với đời sống tinh thần, trí tuệ, cảm xúc và sự
phát triển cân bằng của thế hệ tương lai. Đối mặt với đà phát triển mạnh mẽ của
cuộc cách mạng công nghệ kỹ thuật số, con người càng cần phải tỉnh táo, nhận
thức rõ mình cần phải làm gì ở phạm vi cá nhân, gia đình, tổ chức và xã hội.
Những hành động hay chính sách hợp lý vào lúc này sẽ giúp hạn chế được các mặt
trái của công nghệ, và khai thác được thế mạnh của nó nhằm nâng cao chất lượng
sống và mang lại cho chúng ta một đời sống viên mãn cả về vật chất và tinh
thần.
Rất mong bài viết này như một hồi
chuông cảnh tỉnh đối với các bậc phụ huynh về các tác hại của công nghệ đối với
sức khỏe thể chất và tinh thần của con em mình, để có những thay đổi phù hợp
nhằm hạn chế tác hại của công nghệ mới. Qua đó, tác giả cũng mong muốn cả xã
hội hãy cùng chung tay để tìm giải pháp nhằm hướng sự phát triển của công nghệ
đến một tương lai xán lạn và bền vững hơn. Nếu không nhận thức được hết các mặt
trái của công nghệ mới thì những tiến bộ về mặt vật chất hiện nay chỉ là sự
phát triển thiếu định hướng dưới sự dẫn dắt của những nhà tư bản tham lam và
các chuyên gia công nghệ thiếu hiểu biết về nền tảng tâm linh, điều đó sẽ dẫn
đến các rủi ro rất lớn cho xã hội loài người trong tương lai khi chẳng may công
nghệ nằm trong tay của những thế lực hắc ám. Mong sao trong tương lai, loài
người có thể cùng chung sống yên bình ở một xã hội tươi đẹp, ở đó con người có
thể nắm tay robot như những người bạn trong xứ sở thần tiên như trong Doraemon!
Sài Gòn, 5/6/2021
PGS. TS. Phạm Quốc Trung – Khoa
QLCN, ĐHBK HCM
Tài liệu tham khảo
[1] Nguyên Phong (2020),
Muôn kiếp nhân sinh, NXB. Tổng hợp TP.HCM
[2] WHO, Định nghĩa sức
khỏe, nguồn: https://www.who.int/about/who-we-are/frequently-asked-questions
[3] Những tác nhân lợi
và hại của thiết bị công nghệ đối với trẻ em, nguồn:
https://vnreview.vn/tu-van-may-tinh/-/view_content/content/1217706/nhung-tac-nhan-loi-va-hai-cua-thiet-bi-cong-nghe-doi-voi-tre-em
[4] Tác hại của công nghệ
đối với sức khỏe, nguồn: https://suckhoedoisong.vn/tac-hai-cua-cong-nghe-doi-voi-suc-khoe-n124698.html
[5] Ảnh hưởng của AI và
công nghệ đối với đời sống xã hội, nguồn: https://tinhte.vn/thread/anh-huong-cua-ai-va-cong-nghe-doi-voi-xa-hoi.3094799/
[6] Các bài viết về
KH-CN của GS. John Vũ, nguồn: https://science-technology.vn/
[7] The world’s most
viral robot issues new warning: Tech, nguồn: https://finance.yahoo.com/news/
[8] Các xu hướng công
nghệ trong CMCN 4.0 và Khuyến nghị chính sách, nguồn:
http://trungpham.ultimatefreehost.in/
CHỈ CÓ HỌC VẤN MỚI NUÔI DƯỠNG NĂNG LỰC PHÁN ĐOÁN
Những tiến bộ của văn minh đều
ra đời từ sự phát hiện chân lý trong quá trình nghiên cứu mọi sự vật tự nhiên
xung quanh ta. Nguyên nhân phát triển của nền văn minh phương Tây cũng xuất
phát từ tinh thần hoài nghi. Galile tìm ra thuyết Trái đất quay quanh Mặt trời
vì nghi ngờ thuyết Mặt trời quay quanh Trái đất.
Và không phải chỉ có khoa học tự nhiên, những tiến bộ của khoa học xã hội cũng
vậy. Từ chỗ hoài nghi chế độ chiếm hữu nô lệ, nên đã đề xuất Luật cấm buôn bán
nô lệ. Và về sau, Thomas Clark đă chấm dứt thảm cảnh này. Hoài nghi về Công
giáo Roma, Martin Luther đă thực hiện cải cách tôn giáo. Nhân dân Pháp vì căm
giận sự bạo ngược của tầng lớp quý tộc nên đã làm cuộc cách mạng Pháp. Nhân dân mười ba bang Hoa kỳ đã giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh giành độc lập vì hoài nghi những luật lệ của Anh quốc. Chưa hết, người Nhật Bản thường nghĩ rằng
đàn ông làm việc ngoài xã hội, còn đàn bà trông nom nhà cửa, cơm nước trong
nhà. Nhưng Steward Mill đă viết bài "Giải phóng phụ nữ" để xóa bỏ tập
quán này. Nước Anh với học thuyết mậu dịch tự do được cả giới kinh tế trên toàn
cầu thừa nhận. Nhưng tại Hoa Kỳ, các học giả lại chủ trương học thuyết bảo hộ mậu
dịch, thể hiện lập trường coi trọng việc nuôi dưỡng và bảo vệ các ngành sản xuất
trong nước. Vì vậy, chính hoài nghi sinh ra chân lý.
.....
Những thí dụ trên đây có lẽ đã làm sáng tỏ vấn đề. Việc những người theo chủ nghĩa tiến bộ, vất bỏ tập quán cũ
của Nhật Bản, tin tưởng hoàn toàn văn hóa phương Tây là hành động hết sức bộp
chộp, thiếu thận trọng. Bằng thái độ hết sức bộp chộp, thiếu thận trọng. Bằng
thái độ giống hệt như đã từng mù quáng tin vào những tập quán cũ Nhật Bản, giờ
đây họ lại tin tưởng mù quáng cái mới - văn minh phương Tây, đến mức bắt chước
rập khuôn cả những khuyết điểm của nó. Điều thể hiện rõ nhất là trong khi vẫn
chưa tìm ra được tư tưởng nào cần phải tin, thì nhiều người trở nên mất phương
hướng, trở nên dao động tinh thần và đã vội vất bỏ tư tưởng đã từng một thời
tin tưởng. Theo như sự báo động của các bác sĩ, thì gần đây trong xã hội có rất
nhiều người mắc bệnh thần kinh, suy nhược tinh thần.
Học hỏi văn minh phương Tây là điều tốt. Nhưng thà suốt đời không tin còn hơn là việc tin tưởng thiếu phê phán.
Chính sách "Phú quốc cường binh" của các quốc gia phương Tây rất
tuyệt vời, nhưng không thể học và bắt chước luôn cả sự chênh lệch mức sống giữa
người giàu và người nghèo trong xã hội phương Tây. Tôi không nghĩ rằng tô thuế
đánh vào nông dân Nhật Bản là nhẹ, nhưng nếu so với nông dân Anh quốc bị tầng lớp
địa chủ ngược đãi tàn bạo ra sao thì nông dân Nhật Bản còn hạnh phúc hơn nhiều.
Vì thế tôi đã cảnh báo không thể cứ để nguyên tình trạng như hiện nay mà
phát triển. Trong xã hội đang hỗn loạn giữa cái mới và cái cũ, đang chứng kiến
tư tưởng cùng văn vật phương Tây tràn vào thì việc lựa chọn đúng là rất cần thiết
và cấp bách trên cơ sở so sánh văn minh Nhật Bản với văn minh phương Tây, phải
du nhập cái gì, phải kiên quyết loại bỏ cái gì.
Hiện nay, không có ai có thể làm được trọng trách này.
Chỉ có học sinh sinh viên của trường Keio nghĩa thục chúng ta mà thôi.
Các bạn hãy đọc nhiều, suy nghĩ khách quan mọi sự vật, nuôi dưỡng trí thức,
tìm kiếm sự thực tại thực địa. Cái mà vừa mới tin hôm qua, thì hôm nay phải
hoài nghi suy xét lại coi có còn đúng hay không và tìm cách giải quyết vào hôm
sau.
Vì lẽ đó các bạn phải học tập.
Tu Bồ Đề
Qua 45 năm thuyết pháp, tùy theo căn cơ trình độ của chúng sinh Đức Phật đã nói rất nhiều vấn đề. Từ những vấn đề đó sau khi Phật vào Niết Bàn, giáo đoàn chia thành nhiều bộ phái và có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng không ngoài hai phái chính yếu là Nam Tông và Bắc Tông. Nam tông theo hệ kinh Pali, Bắc Tông theo hệ kinh Sanskrit. Trung tâm và cơ bản của Bắc tông là Bát Nhã (Praijrà). Trung Quốc dịch là Tuệ, Trí tuệ, Không trí. Trí tuệ của Bát Nhã không phải là thế trí biện thông, mà là loại trí tuệ siêu thiện ác vô phân biệt.
Trong bản chất trí tuệ nầy thanh tịnh và vắng lặng, trong suốt như hư không, cho nên gọi là không trí có nghĩa là trí tuệ hiểu về tánh không của các pháp, vì các pháp hiện tượng vốn là duyên sinh cho nên tự thể nó là không, thảy đều giả hữu, hết thảy đều vô ngã, sâu xa. Tánh này không thật sâu xa huyền diệu, ngôn thuyết không diễn tả hết, tâm tư cũng khó hiểu thấu, vì không mà có, có mà không, nói theo lý Bát Nhã là chân không diệu hữu. Khi Phật nói kinh Bát Nhã trong số 1.250 vị đại A La Hán nói chung, 10 đại đệ tử nói riêng, người thấu hiểu không trí hơn hết là Tu Bồ Đề, bậc Giải Không Đệ Nhất.
Trong các sách sử, các đệ tử Phật đều có ghi chép lịch sử hoặc nhiều hoặc ít, riêng Tu Bồ Đề không có ghi chép về gia thế dòng họ. Tuy nhiên trong kinh đIển Bắc Tông có chép về truyền thuyết sự tích của Tu Bồ Đề qua một vài chi tiết. Tôn giả chào đời ngay trong lúc gia đình như thiếu may mắn, tất cả tài sản vơi cạn, kho lẫm trống trơn một cách ngẫu nhiên. Cả nhà đều lo sợ, nhiều người cho là điềm lạ kéo đến quan sát luận bàn và cuối cùng đều quyết đoán đó là một điềm lành, ngày sau đứa bé sẽ trở thành một nhân vật phi thường.
Dựa theo sự quyết đoán của số đông, bà mẹ đặt tên cho đứa bé là Tu Bồ Đề (Subhuti), có nghĩa là không sanh hay Thiện Cát (tốt lành), hay Thiện hiện (hiện điềm tốt). Quả thật về sau gia đình gặp nhiều điều may mắn, trở lại giàu có, tiền của tràn đầy kho lẫm. Tuy tuổi còn nhỏ Tu Bồ Đề không mấy thiết tha với tài lợi, cha mẹ cho bất cứ một vật gì Tu Bồ Đề đem bố thí hết cho người thiếu thốn. Với trí thông minh xét thấy muôn vật đều hư giả, trống không, tự thể cũng mất khả năng chủ động, bởi thế khi gặp Đức Phật Tu Bồ Đề liền xin xuất gia.
Vì sẵn có từ tâm hay thương người nghèo khó, từ hồi còn nhỏ ở với cha mẹ Tu Bồ Đề thường đem của cải ban bố cho người. Nhiều lần bị cha mẹ rầy la, Ngài vẫn không từ bỏ hạnh bố thí.
Bởi thế sau khi theo Phật mỗi sáng đi khất thực, Tôn giả không nỡ dừng buớc trước cửa những ngôi nhà lụp xụp xơ xác, có vẻ nghèo nàn, dù xa đến đâu Ngài cũng đến khất thực những gia đình giàu có. Với phong cách khất thực của Tôn giả, các đệ tử của Phật cho là khác thường và chẳng rõ vì sao? Bởi theo pháp hành hóa của Phật, Tỳ kheo phải tuần tự khất thực trước mỗi nhà dù nghèo hay là giàu đều phải dừng bước để cho người gieo giống phước điền. Đằng này mỗi sáng ra khỏi Tinh Xá Tôn giả tách đoàn đi riêng và tránh xa nhà nghèo, dù đôi lúc phải mang bát không về, chịu đói. Có người hỏi lý do, Ngài giải thích:
- Khất phú hay khất bần cũng đều vì lợi ích chúng sanh cả, nhưng khất người nghèo là tước đoạt phần ăn của họ, vả lại nếu không có vật thực để cúng dường người nghèo có thể sinh buồn tủi, thế là vô tình đã gieo ưu sầu cho người.
Trong chúng đệ tử Phật ngược với Tu Bồ Đề, có Ngài Ma Ha Ca Diếp lại chỉ khất thực nhà nghèo, tránh xa nhà giàu. Vì theo Ca Diếp người giàu đã có thừa phước báu khỏi cần đem phước báu lại cho họ, người nghèo mới cần đem gieo trồng phước báu, để mai sau khỏi bị nghèo túng. Bởi thế người xuất gia cần đem ruộng phước đến cho người gieo giống phước đức.
Thái độ của hai Ngài đã trở thành hai thái cực, nên đã bị Đức Phật quở trách. Theo Phật con người cần giữ tâm quân bình, không được phân biệt, thiên kiến. Người đứng lằn ranh này tất phải đối đầu với lằn ranh kia, cuộc đời vì có đối kháng mà tương tranh, mất bình đẳng gây nên nhiều thảm họa. Đức Phật đi xuất gia vì muốn san bằng cuộc sống bất công, từ đó giáo pháp của Phật hàm chứa tinh thần hòa đồng, không phân chia ranh giới, kể cả giàu và nghèo. Phép khất thực chân chính là không phân chia giàu nghèo, sang hèn, Tỳ kheo cần giữ oai nghi nghiêm túc, thứ lớp khất thực. Với đức tính trống rỗng sẵn có, Tu Bồ Đề dễ dàng thuận theo lời Phật dạy, khi đi khất thực không còn phân chia giàu nghèo, đem phước điền đến cho tất cả mọi người.
Trong hàng Thánh chúng, Tu Bồ Đề dùng trí quán chiếu soi thấy tánh không của các pháp, thể chứng lý không, từ đó Tôn giả thưòng nói lý không và các oai nghi tế hạnh đều biểu thị lý không. Tương truyền một hôm, tại động Kỳ Xà Quật trên núi Linh Thứu, trong lúc đang vá áo, Tôn giả dùng trí quán chiếu biết Đức Phật du hóa phương xa sắp trở về. Tôn giả ngưng việc vá áo định đi đón Phật nhưng liền nghĩ rằng: Phật là bậc vô ngã, pháp thân không tịch vắng lặng, ngã và ngã sở đều không, tuyệt dứt đối đãi. Phật đã từng nói không ngã, không nhơn, không chúng sanh, không thọ giả, các pháp rỗng lặng pháp tánh biến khắp không gian và thời gian. Pháp thân Phật ở đâu mà chẳng có, vì thế ta đi đón Phật có thể bị Phật quở trách là người hành tà đạo. Trong hội Bát Nhã Đức Phật đã nói: “Nếu lấy sắc thấy ta, lấy âm thanh cầu ta, đó là người tà đạo, không thể thấy Như Lai”.
Sau khi suy nghĩ, Tôn giả ngồi vá áo một cách bình thản như không có chuyện gì xảy ra. Lúc bấy giờ trên đường trở về Phật được Tăng đoàn và đông đảo quần chúng chuẩn bị đón tiếp vô cùng trang trọng. Trong số đó có Tỳ kheo ni Liên Hoa Sắc, vị chứng thần thông đệ nhất bên nữ, vận dụng thần thông để đón Phật trước nhất. Khi gặp Phật Liên Hoa Sắc đảnh lễ và bạch Phật: “Bạch Đức Thế Tôn! Nhờ có phép thần thông con hay tin Thế Tôn về và đến đây chờ đảnh lễ Thế Tôn trước hơn ai hết”.
Trước nét hân hoan của Liên Hoa Sắc, Phật mỉm cười từ tốn nói rằng: “Liên Hoa Sắc! Người nghinh đón ta trước tiên chẳng phải là ngươi”.
Nhìn bốn phía chẳng thấy ai, tất cả đều còn ở sau xa, với vẻ hoài nghi bàng hoàng, Liên Hoa Sắc quỳ thưa: “Bạch Đức Thế Tôn! Con vận dụng sức thần thông khi đến đây chẳng thấy có ai cả. Thế ai là người đón Đức Thế Tôn trước con?”
Trong lúc Liên Hoa Sắc vừa chấm dứt câu hỏi, Ca Diếp và Tăng đoàn từ từ tiến đến. Đợi chúng Tăng quy tụ đông đảo, Phật mỉm cười nói với tất cả mà cũng để trả lời cho Liên Hoa Sắc, Phật nói: “Này các Tỳ kheo! Ta cám ơn tất cả, các ông đã không quản xa xôi để đến đây đón ta, nhưng người gặp ta trước tiên chính là Tu Bồ Đề. Hiện giờ tại núi Kỳ Xà Quật, Tu Bồ Đề đang chiếu quán tánh không của các pháp. Người thấy thể tánh rỗng lặng như như bất động, chính là người trực tiếp nghinh đón ta trước nhất”.
Chúng đệ tử kể cả Liên Hoa Sắc, nghe Phật nói mới thấu rõ tướng của các pháp là hư vọng như chiêm bao, ảo thuật, bóng nước, ảnh tượng, sương mai, điện chớp. Thể tính các pháp là pháp không tịnh, ly ngã, nhơn, chúng sinh, thọ giả, Tu Bồ Đề đã thấu rõ chân lý đó nên Tôn giả là người đón Đức Thế Tôn trước hơn ai hết. Tôn giả xứng đáng là vị Giải Không Đệ Nhất trong hàng Thánh chúng.
(Nguồn: Những mẩu chuyện Phật giáo dành cho thiếu nhi-Đức Kiên (tập 2)-NXB. Hồng Đức)
Con ơi! mẹ khổ nhiều rồi
Sao con không nhớ những lời mẹ răn
Anh em giết được nhau chăng
Người ngoài sao lại đối bằng lòng tin
Con ơi, họ sẽ giết mình
Anh em hờn giận, dứt tình được sao?
Con ơi, mẹ nhớ hôm nào
Các con chung sống bên nhau êm đềm
Bây giờ sao đã vội quên
Mới thương yêu đó, trở nên hận thù
Con ơi, con chớ quáng mù
Lầm tin lòng tốt kẻ thù nghe con
Tình thân hãy giữ vẹn tròn
Đó là hiếu đạo các con ghi lòng
Con ơi, trời đã sang đông
Đây vòng tay ấm, mẹ mong con về
Vân Hà (TTHA)
